10 Temmuz 2014 Perşembe

Minbər Üzərində Hikmətlə Vəəz Verən Yalançılar Olacak‏


Ka'b b. Ucre radıyallahu ənhdən: "Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm yanımıza çıxıb gəldi və belə buyurdu:

إِنَّهَا سَتَكُونُ عَلَيْكُمْ أُمَرَاءُ مِنْ بَعْدِي يُعْطُونَ بِالْحِكْمَةِ عَلَى مَنَابِرَ، فَإِذَا نَزَلُوا اخْتَلَسْتَ مِنْهُمْ،
وَقُلُوبُهُمْ أَنْتَنُ مِنَ الْجِيَفِ، فَمَنْ صَدَّقَهُمْ بِكَذِبِهِمْ وَأَعَانَهُمْ عَلَى ظُلْمِهِمْ فَلَيْسَ مِنِّي وَلَسْتُ مِنْهُ
وَلَا يَرِدُ عَلَى الْحَوْضِ، وَمَنْ لَمْ يُصَدِّقْهُمْ بِكَذِبِهِمْ وَلَمْ يُعِنْهُمْ عَلَى ظُلْمِهِمْ فَهُوَ مِنِّي وَأَنَا مِنْهُ
وَسَيَرِدُ عَلَى الْحَوْضِ

"Şübhəsiz məndən sonra üzərinizə bəzi idarəçilər olacaq, minbərlər üzərində hikmətlə vəz edərlər, endikləri zaman isə hikmət itib gedər. Ürəkləri leşdən daha iylənmiştir. Kim onların yalanlarını təsdiq etsə və zülmlərinə kömək etsə məndən deyil, mən də ondan deyiləm. O, havzıma gələ bilməz. Kim də onların yalanlarını tasdiklemez və zülmlərinə kömək etməzsə o bəndəndir, mən də ondanım. O havzıma gələcəkdir."


Taberani Mu'cemu'l-Kebir (19/160) İsnadı səhihdir.

9 Temmuz 2014 Çarşamba

Müsəlmanlar Arasında Meydana Gələn Döyüşlərdən Əl Çekmek





Əbu Hureyre radıyallahu ənhdən: Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: وَيْلٌ لِلْعَرَبِ مِنْ شَرٍّ قَدِ اقْتَرَبَ، أَفْلَحَ مَنْ كَفَّ يَدَهُ


"Yaxınlaşmış olan şərdən ötəri Ərəblərə təəssüf! Əlini çəkən xilas oldu!"

Səhih. Əhməd (2/441) Əbu Davud (4249) Tahavi, Şərhi Muşkili'l-Asar (2299) Əbu Nuaym, Hilye (8/265)




Küfrü Sabit Olan Kimsəyə Mürtəd Hökmünü Əməli Olaraq Kim Verər?

Müəyyən şəxsin təkfir hökmü, bunu tətbiq edə biləcək səlahiyyət gücünə sahib olmağı tələb edir. Taki bu təhlükəli məsələdə hər iddia sahibi günahsız qanların tökülməsinə səbəb olmasın!

Fakihler, hökm verən kimsənin və ya xəbərdarlıq edəcək kimsənin; hədd cəzalarını tətbiq edə biləcək kimsə olduğunda ittifaq etmişlər. Yoxsa bu iş fərdlərin nəfslərinə bırakılamaz!

İmam Tahavi, Muslim b. Yesər'dən belə dediyini rəvayət etmişdir: كان رجل من الصحابة يقول : الزكاة، والحدود، والفيء، والجمعة إلى السلطان

"Səhabədən biri belə deyirdi: zəkat, hədd cəzaları, fey və Cümə namazını etdirmək sultana aiddir." İmam Tahavi dedi ki: "Buna müxalif olan bir səhabə bilmirik."

 Beyhaki rahimehullah, Xaricə b. Zeyd'dən, o da atasından rəvayət etdi, yenə Ebu'z-Zinad'dan, o da atasından belə rəvayət etdi: لا ينبغي لأحد أن يقيم شيئاً من الحدود دون السلطان، إلا أن للرجل أن يقيم حدّ الزنا على عبده أو أمته

"Mədinəlilərdən sözlərinə müraciət edilən fakihler belə deyirdilər:
"Hədd cəzalarından bir şeyi sultandan başqası iqamə edə bilməz. Ancaq adamın köləsinə və ya nökərinə zina həddini özünün tətbiqi bundan xaricdir." (Beyhaki, 8/245, Abdurrazzak 7/394)


Aralarında İmam Şafii rahimehullahın da olduğu Sələfdən bir camaat nökərin sahibinin nökərinə hədd iqamə edə biləcəyi fikirindədirlər. Bu mövzuda möminlərin əmri Əli radıyallahu ənhdən rəvayət edilən bir hədisdə Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in belə deməsini dəlil gətirmişlər:   أقيموا الحدود على ما ملكت أيمانكم


"Sağ əllərinizin sahib olduğu (nökərlərinizə) həddi tətbiq edin." (Muslim bu mənada rəvayət etmişdir. bəşqa Əbu Davud və Tirmizi də rəvayət etmişlər. Baxın.: Fıkhu's-Sunne (3/115-116)


Allame əs-Sindi rahimehullah, Sunənun-Nəsəi şərhində Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'ə söyən bir nökəri, onun sahibinin öldürməsini Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in təsdiqləməsi haqqında belə demişdir: "Bəlkə də Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm vəhy ilə bu işi edən kor adamın doğru söylədiyini bilmişdi. Çünki əks halda bu Müsəlmanların idarəçisinin vəzifəsidir."


İmam Kurtubi rahimehullah Nur surəsi 2. Ayəsinin təfsirində belə demişdir: "Bu əmrlə həmsöhbət olan kəslərin, imam (İslam dövlət idarəçisi) ilə onun adına vəzifədə olanlar olduğunda görüş ayrılığı yoxdur. Malik ilə Şafii əlavə olaraq: nökərlərə də əfəndiləri tətbiq edər, demişlər. Şafii; bütün çubuq və əl kes­me cəzalarında da belədir (yəni əfəndi nökərə cəzanı tətbiq edər), deyər. Malik isə əl kəsmə cəzasında deyil də çubuq cəzasında əfəndinin cəzanı uygulaya­cağını qəbul etmişdir. Burada xitabın müsəlmanlara istiqamətli olduğu da deyilmişdir. Çünki di­nin hökmlərim tətbiq etmək, bütün müsəlmanların vəzifəsidir. Bundan sonra imam, bu hökmləri onların adına vekaleten tətbiq edər. Çünki hamısının hadle­rin tətbiq olunması üçün bir araya gəlib toplanmalarına imkan yoxdur.

Uca Allah'ın zina, şərab, zina böhtanı və buna bənzər tətbiq olunmasını fərz etdiyi həddlərin, idarəçilərin hüzurunda tətbiq olunması lazımdır. Bu had­di ancaq imamın bu iş üçün seçəcəyi fəzilətli və xeyirli kəslər tətbiq edərlər. Belə bir vəziyyət ortaya çıxdığı hər səfərində səhabə (Allah hamısından razı ol­sun) belə edərdi. Buna səbəb, bunların yerinə yetirilmələri, miqdarları, uy­gulanacakları yerləri və halları etibarilə gərəyi kimi qorunmaları lazım olan, uy­gulanan şəri bir(ər) qayda və Allah'a yaxınlaşdırıcı bir(ər) ibadət olmalarıdır. Bunlara dair şərt və hökmlər peyvənd etməz. Çünki müsəlmanın qanı və dəyəri çox böyükdür. Mümkün olan hər yolla buna lazım olan riayətin göstərilməsi lazım olar." (Kurtubi Təfsiri 6/144)


Elmi Məsələ və Əməli Məsələ Ayrı-seçkiliyi Haqqında


Təkfir hökmlərində üsul və füru ayrı-seçkiliyi bidət olan bir ayrı-seçkilikdir. Bunun şəri bir dəlili olmadığı kimi, dəlillər bu fikiri rədd etməkdədir.

Şeyhulislam İbn Teymiyye rahimehullah belə demişdir: "(Səhabə və təbiinə gözəlliklə uyanlar) Dedilər ki: üsul və füru məsələlər arasında ayrı-seçkilik etmək bidət əhlindən olan Mutəzilə, Cehmiyye və onların yolunu tutan kəlamçıların fikirləridir. Bu görüş fiqh üsulu haqqında danışan kəslərə də intiqal etmiş, bu sözün həqiqətini də anlamamışlar.
Yenə dedilər ki: Üsul məsələləri ilə füru məsələləri arasındakı bu ayrı-seçkilik İslamda sonradan çıxmış bir bidətdir. Kitab, sünnə və icma buna dəlalət etməməkdədir. Hətta sələfdən və imamlardan heç biri bunu söyləməmişdir. Ağlan da batildir. Çünki bu ayrı-seçkiliyi edənlər üsul məsələlərini və füru məsələlərini bir-birindən doğru bir şəkildə ayıra bilməmişlər. Əksinə üç və ya dörd fərq zikr etmişlər ki hamısı da batildir." (Minhacu's-Sunne 5/88)

Yenə belə demişdir: "Məqsədi Rəsula ittiba etmək olan şərhçi təkfir edilməz. Hətta o içtihat edib də səhv etdiyində fasiq də sayılmaz. Əməli məsələlərdə insanlar qatında məşhur olan budur. Əqidə məsələlərinə gəlincə, insanları çoxu bu mövzuda səhv edəni təkfir edərlər. Bu görüş isə səhabə, təbiin və onlara gözəlliklə tabe olanlardan və ya imamların heç birindən bilinməməkdədir. Ancaq bu müxaliflərini təkfir edən Xarici, Mutəzilə, Cehmiyye kimi bidət əhlinin bidət olaraq ortaya çıxardıqları görüşlərinin əsaslarından biridir. Malik, Şafii, Əhməd və digər imamlara tabe olanların çoxu da bu vəziyyətə düşmüşlər." (Minhacu's-Sunne 5/239-240)

Sonra İbn Teymiyye rahimehullah sələf arasında etiqadı məsələlərdə də ixtilafa düşüldüyünü subut edən, ancaq bir-birlərini təkfir etməyib, müxaliflərini eynilə ehkam məsələlərində olduğu kimi üzrlü hesab etdiklərinə dair nümunələr zikr etmişdir. Sonra belə demişdir: "Yenə sələfdən bir çox kimsə bu məsələlərdə səhv etmişlər, bundan ötəri təkfir edilməməsində ittifaq etmişlər. Məsələn səhabədən biri ölülərin, dirilərin səslənməsini eşidəcəyini inkar etmiş, bəzisi miracın oyanıq ikən olduğunu inkar etmiş, bəzisi Məhəmməd sallallahu əleyhi və selləm'in rəbbini gördüyünü inkar etmiş, bəzisi xəlifəlik və üstünlük mövzusunda məlum sözü söyləmiş, bəzi bir-biriylə döyüşmüş, bəzisi birinə lənət etmiş, bəzisi birini təkfir etmişdir. Bu sözlər məlumdur…" "Qazı Şureyh "Bel acibtu" (Saffat 12) şəklindəki qiraəti inkar etmiş və: "Şübhəsiz ki Allah çaşmaz" demişdir… Beləcə sabit bir qiraəti inkar etmişdir. Kitab və sünnənin dəlalət etdiyi bir sifəti inkar etmişdir. Bununla birlikdə o, ümmətin imamlardan bir imam olduğuna ittifaq etdiyi biridir.

Yenə sələfdən biri Qurandan bir hərfi inkar etmişdir. Məsələn "efelem yey'esillezine amenu" (Rə'd 31) ayəsi haqqında bu ancaq: "evelem yetebeyyenillezine amenu'dur" demişdir. Bir başqası "və kada rabbuke əllə ta'buduhu illə iyyah" (İsra 23) ayəsinin qiraətini inkar etmiş, "Bu ancaq: "Və vassa rabbuke" şəklindədir demişdir. Bəzisi fələq və nas surələrini Qurandan saymamış, digəri kunut surəsini yazmışdır. İcma və mütevatir nəql ilə bilinməkdədir ki bu bir səhvdir. Bununla birlikdə nəql onların qatından tevatür halında deyildi. Buna görə təkfir edilmədilər. Əgər buna görə biri təkfir edilsə ancaq mütevatir nəql ilə hüccet iqaməsindən sonra olar." (Mecmuu'l-Fetava 12/492-493)

İbn Teymiyye rahimehullah bu mövzuda əqidə məsələlərində haqq olan məzhəbə müxalif çıxdıqları halda Əhli Sünnənin təkfir etmədikləri bir çox nümunələr zikr etmişdir. Necə ki Sələfdən və xələfdən bir birlik Allah'ın masiyetleri iradə etməsini inkar etmişlər və bunun; Allah'ın bundan razı olması, sevəcəyi və əmr edəcəyi mənasını verəcəyinə inanmışlar. Baxın.: Mecmuu'l-Fetava (20/33-36)


İbn Teymiyye rahimehullah, sələfdən alimlərin səhv edən müctəhidi nə üsul məsələsində nə də füru məsələsində günahkar görmədiklərini nəql etmişdir. Necə ki İbn Həzm və başqalarından da bunu nəql etmişdir. Buna görə Əbu Hənifə, Şafii və başqaları heva əhlinin şahidliyini ancaq xitabı olaraq qəbul etmişlər, arxalarında namazı səhih görmüşlər. Kafirin isə Müsəlmanlar əleyhində şahidliyi qəbul edilməz, arxalarında namaz qılınmaz. Demişlər ki: Bu səhabə, təbiin və onlara gözəlliklə uyğun gələn din imamlarının məşhur fikiridir. Onlar səhv edən müçtehitlerden heç kimi təkfir etməz, günahkar görməzlər. İstər əməli (fiqhi) məsələ olsun, istər elmi (etiqadı) məsələ olsun ayrı-seçkilik etməmişlər." (Minhacu's-Sunne 5/87)


Şeyhulislam İbn Teymiyye rahimehullah belə demişdir: "Haqqı tələb edən mömin müçtehitlerden kim səhv etsə şübhəsiz ki Allah, kim olursa olsun onun səhvini bağışlayar, istər nəzəri məsələ olsun, istər əməli məsələ olsun. İşdə bu Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in səhabələrinin və islam imamlarının cumxurunun fikiridir." (Mecmuu'l-Fetava 23/346)


Buna görə: xülasəylə deyərik ki: cəhalətin, şərhin, ikrahın və ya bunun kimi bəhanələr haqqında zikr etdiyimiz şeylər Allah'dan bir rəhmətdir. Özünə meydan oxumağı və əmrinə müxalif çıxmağı nəzərdə tutmayan qullarına bir lütfdür. Bu, aralarında fərq olmadan etiqadı və fiqhi məsələləri də əhatə edən bir rəhmətdir.
Etiqadı və fiqhi məsələlərdə elm əhlinin etdikləri ayrı-seçkilik ancaq təhsil və dərs təlimi üçündür, hökmlər üçün deyil! İstər əqidə məsələlərində olsun, istər fiqhi məsələlərdə olsun səhv edən bərabərdir. (ət-Təkfir və Davabituhu s. 71-73)

Beləcə bu məsələdə "Sələfilik" iddiası adı altında səhv edənlərin kimlər olduğunu, bidət əhlinin yollarına tabe olanların kimlər olduğunu anlamış olmalısan. Özündən illərcə istifadə etdiyin və hüsnüzan bəslədiyin müəllimin də bu fitnədən salamatlıqda qalmamış ola bilər. Hissi davranaraq bu mövzuda sükut etməyi "əhdə vəfa" zənn etmə! Əksinə Allah'ın rəsuluyla göndərdiyi rəhmətə vəfasızlıq etməkdən çəkin! Bidət ifadələrdə və hərəkətlərdə olanlarla dostluğa və yağçılığa davam etmə! Allah'dan qorx, niyyətini səmimiləşdir, haqqı söylə, batildən xəbərdar et, istiqamətə çağır! Başına gələcəklərə də səbr et! Çünki haqq əhlindən olmanın şüarı və şərəfi qəribəlikdir, zülmə və böhtanlara uğramaq peyğəmbərlərin və onlara uyanların yoludur! Həqiqətən Allah qatındakı qarşılığımı  ümid edirsən yoxsa insanların əlindəki ikbalimi ümid edirsən, bu xüsuslarda sınanılmaqdasan!

Həm haqqa tərəfdar olub həm də insanlar qatında izzətə qovuşacağın xəyallarıyla özünü ovutmağa davam etmə! İzzət ancaq Allah qatındadır. Axirətin izzətliləri, dünyada Allah üçün zilləti dadanlar üçündür. Namazın da bunu göstərmirmi? Ən yüksək yerini aləmlərin rəbbi üçün yerə yapışdırmadıqca Allah qatında ucalığa çata bilmirsən! Bu halda bədənini Allah üçün zillətə buladığın kimi, əqidənlə, əməlinlə, sözlərində ən gözəl nümunə Məhəmməd sallallahu əleyhi və selləm'in yolunda get, bu yolda sənə müşayiət edən varmı yoxmu deyə əsla bakınma! Yaxşı insanlar yaxşı atlara mindilər getdilər, etidal ilə irəliyəsən onlara yetişərsən!


Subhanekellahumme və bihamdike və əşhədu ən la ilahə illə entə vahdeke la şərikə ləkə və estagfiruke və etubu ileyk.





                                       Əbu Muaz əl-Çubukabadi

Alimlərin Cəhalətlə Üzrlü Olmaz Sözüylə Nəzərdə tutduqları Nədir?

əl-Lecnetu'd-daima Li'l-İfta başçı vəkili Şeyx Abdurrazzak Afifi rahimehullaha belə soruşuldu: "Din ilə lağ edən və ya dinə, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə yaxud Qurani Kərimə söyən kimsənin hökmü nədir? Bu kimsə cahil isə təkfir edilərmi?" Şeyx Afifi rahimehullah dedi ki: "Bu məsələ eynilə digər təkfir məsələləri kimidir. Ona öyrədilər və tedip edilər. Əgər öyrəndikdən və açıqlandıqdan sonra təkrar etsə bu küfrdür. "Cəhalət ilə üzrlü olmaz" deyilsə bunun mənası; onun təkfir edilməsi deyil, öyrədilib te'dip edilməsidir." (Abdurrazzak Afifi, Fetava 372)


Burada Şeyhulislamın əsrində: "Üzrlü olmaz" sözüylə nəzərdə tutulan məna ortaya çıxmaqdadır.

Şeyhulislam Məhəmməd b. Abdilvehhab rahimehullah belə demişdir: "..Lakin bu hekayə (zəti envat hekayəsi) bunu ifadə edər: Müsəlman, hətta alim kimsə bilmədən şirk növlərinə düşə bilər. Öyrənmək və çəkinmək lazımdır. Beləcə cahil kimsənin: "Tövhidi anladıq" sözünün şeytanın tələlərindən olan ən böyük cahilliklərdən olduğu aydın olar. Yenə bu hekayə bunu ifadə edər: Müsəlman bilmədən küfr bir söz söyləyə bilər. Buna qarşı xəbərdar edilər və o zaman tövbə edər. O təkfir edilməz. Eynilə İsrailoğullarının etdikləri və Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'dən zəti envat istəyənlərin etdikləri kimi.
Yenə bu hekayə bunu ifadə edər: Onlar təkfir edilməsələr də haqqlarında şiddətli və ağır sözlər deyilər. Eynilə Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in etdiyi kimi." (Baxın.: Şeyx Əbdüləziz b. Bəz'in takriziyle, Seyid b. Saduddin əl-Gabaşi; Seatu Rəhməti Rabbu'l-Alemin li'l-Cuhhal s. 50)

Əhəmiyyətli Qeyd: Bəlkə də bu son cümlə Şeyxin, Kitabu't-Tevhid'de bu hədisin (Zəti envat hədisinin) ardından Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in onları cahilliklərindən ötəri üzrlü hesab etmədiyini söyləməsini və qoluna mis xalqa taxan kimsə hədisinə düşdüyü qeyddə cəhalətdən ötəri üzrlü hesab edilməyəcəyini söyləməsini açıqlığa qovuşdurmaqdadır. Çünki ona ağır bir söz söyləyərək: "Əgər bu üzərində olduğu halda ölsəydin əsla xilas ola bilməzdin" buyurulmuşdur. Hakimin rəvayətində: "Əlbəttə ona həvalə edilərdin" sözüylədir. Yenə burada da ağır ifadə vardır. Yoxsa şeyx burada cəhalətin üzr olmadığını söyləməzdi. Məna ancaq izah etdiyimiz çürdə açıqlığa qovuşmaqdadır. Necə ki onların təkfir edilmədiklərini özü söyləmişdir. O halda üzrlü olmamalarının mənası nədir? Bu vəziyyət, bu hərəkətin kiçik şirki ortadan qaldırmayacağı mənasını verər. Yenə Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in: "O üzərində olduğu halda ölsəydin" sözü, qadağan etmədən sonra hələ buna davam etsəydin "əsla xilas ola bilməzdin" sözüylə aydın olar. Necə ki Hakimin rəvayətində: "Əlbət ona həvalə edilərdin" sözü də Allah'dan kömək görə bilməzdin, bunu taxmağın sənə fayda verməzdi deməkdir. Alimlər bunu kiçik şirk olaraq zikr etmişlər. Şeyx İbn Bəz rahimehullahın da təsdiqini buna əlavə etmək lazımdır.

Keçən şərhlərə Allame əs-Suyuti rahimehullah'ın bu fətvasını dəlil gətirmək də mümkündür:

"…Birinci vəziyyət: Bu söz dilindən qəsdsiz olaraq qaçmış ola bilər. Bu Müsəlmanın halına layiq olan bir zənndir. Bəlkə də məsələn: "Malik qəbirindən qalxsa dahi" demək istəyərkən dili dolaşmış və ondan bu söz çıxmış olabilər. Bu kimsə təkfir edilməz, üzrlü də görülməz. Xeyiri bundan əvvəl öyrənmişsə dil dolaşması iddiası qəbul edilər. Öz halına da buraxılmaz, əksinə peşmanlıqını bildirməsi lazımdır. Birlik içində səhv etdiyini elan edər, tövbə və istiğfarda olar. Başına torpaq saçar, çox sədəqə verər, kölə azat edər, yaxşılıq yollarıyla Allah'a yaxınlaşmağa çalışaraq bu tökezlemesini örtər.." (Suyuti, Tenzihu'l-Enbiya An Tesfiyhi'l-Agniya s. 60-62)

Bu halda cəza; təkfir də ola bilər, tazir də ola bilər. Beləcə "cəhalət bəhanə deyil" sözünü istifadə edən alimlərin nəyi nəzərdə tutduqları aydın olmaqdadır. Onlar təkfiri deyil, çəkindirmə və tedip cəzasından üzrlü olmayacağını nəzərdə tutmuşlardır.


Elmi Hüccet İqaməsini Kim Edər?
Təkfir hökmündə ancaq İslam dövlətinin idarəçisi tərəfindən özlərinə səlahiyyət verilmiş olan, elmdə köklü, razısalma qabiliyyəti olan, yaddaşı qüvvətli, möhkəm anlayışlı, istinbat qabiliyyətli, yumşaqlıq və ciddilik xüsusiyyətlərinə sahib, dözümlü elm əhli hüccet iqaməsini edər.
Alimlər dinin fürusu ilə əlaqəli halal və harama dair hökm məsələlərində müçtehit və müftiyi bir şərt olaraq qaçdıqlarına görə, küfr, iman, fasiqlik, bidətçilik kimi dinin əsl məsələlərində də bu şərtə etibar etmək zəruri və daha prioritetlidir.

Şeyx Suleyman b. Sehman rahimehullah belə demişdir: "Anladığım qədəriylə hüccet iqaməsini ancaq bunu gözəlcə edə biləcək kimsə edər. Dininin hökmlərini bilməyən və alimlərin bu mövzuda nələr söylədiklərini bilməyən cahil kimsə kimi bu işi gözəlcə edə bilməyəcək olan kəslər bildiyim qədəriylə hüccet iqaməsi edə bilməzlər. Allah ən yaxşı biləndir." (Minhacu Ehli'l-Hak vəl-İttiba Fi Müxalifəti Ehli'l-Cehl vəl-İbtida s. 85)




                                  Əbu Muaz əl-Çubukabadi


Dəvət İmamlarının Müəyyən Şəxsə Hüccet İqaməsi Məsələsi Haqqında Sözləri



Daha əvvəl Şeyx Məhəmməd b. Abdilvehhab rahimehullahın bu məsələylə əlaqədar bəzi sözlərini saytda köçürmüşdüm. Mövzunun daha yaxşı bərkiməsi üçün digər bəzi nəqllərə davam edəcəyəm:

Mücəddid imam şeyxülislam Məhəmməd b. Abdilvehhab rahimehullah əqidəsini açıqlayarkən belə demişdir: "Təkfirə gəldiqdə; mən Rəsulun dinini öyrənən, öyrəndikdən sonra söyən, insanları bu dindən qadağan edən və ona həqiqətən düşmənlik edəni təkfir edirəm. İşdə mənim təkfir etdiyim belə bir kimsədir. Ümmətin əksəriyyəti Allah'a həmd olsun belə deyil." (Dureru's-Seniyye 1/73)
Yenə belə demişdir: "Nəbilərdən və vəlilərdən ölümlərindən sonra şəfaət istəyən, qəbirlərinə təzim edən, onların üzərinə qübbələr bina edib şamlar yaxan, qəbirlərin yanında namaz qılan, oraları bayram yeri əldə edən, qoruyuculuq edən, oraya əhd həsr edən kəslərə gəldiqdə, bütün bunlar meydana gələcəyini Nəbi sallallahu əleyhi və selləmin xəbər verib çəkindirdiyi hadisələrdəndir. Necə ki hədisdə belə buyurulmuşdur: "Ümmətimdən bəzi qövmlər müşriklərə qatılmadıqca və ümmətimdən bəzi birliklər bütlərə tapınmadıqca qiyamət qopmaz. "Rasulullah sallallahu əleyhi və səlləm tövhidi ən böyük himayə ilə qorumuş, şirkə aparan bütün yolları tıxamış, Muslimin Səhihində Cabir radıyallahu ənhdən rəvayət etdiyi kimi; qəbirlərin palçiqmasını, üzərlərinə bina edilməsini qadağan etmişdir. Yenə Əli b. Əbi Talib radıyallahu ənhi yerdən yüksək heç bir qəbir buraxmamaq və yox etmədik surət buraxmamaq əmriylə göndərdiyi sabit olmuşdur. Buna görə bir çox alimlər, qəbirlər üzərinə edilmiş binaların Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmə üsyan üzrə edilmiş olduğundan yıxılmalarının lazım olduğunu söyləmişlər. Bizimlə insanlar arasında ixtilafa səbəb olan şey işdə budur. Hətta vəziyyət onların bizi təkfir etmələrinə, bizimlə döyüşmələrinə, qanlarımızı və mallarımızı halal saymalarına qədər çatmışdır. Ta ki Allah bizə onlara qarşı kömək etdi və onlara qarşı zəfər qazandıq. İnsanları dəvət etdiyimiz şey budur. Allah'ın kitabından, rəsulunun sünnəsindən və saleh sələfdən imamların icmasından hücceti qoymamızdan sonra onlarla döyüşdük. Allah Təalanın bu ayəsinə imtisal etdik: "Fitnə aradan qalxana qədər və din tamamilə yalnız Allaha həsr edilənədək onlarla vuruşun!." (8-Ənfal 39) Kim hüccet və bəyan ilə edilən dəvətə razılıq etməzsə ona qılınc və dişlərlə döyüşərik.(*) Necə ki Allah Təala belə buyurmuşdur: "Biz elçilərimizi aydın dəlillərlə göndərdik və onlarla birlikdə Kitab və tərəzi nazil etdik ki, insanlar ədalətli olsunlar. Biz özündə çox böyük qüvvə və insanlar üçün mənfəətlər olan dəmiri də endirdik ki, Allah, Onu görmədən Ona və elçilərinə kömək göstərənləri üzə çıxartsın. Həqiqətən, Allah Qüvvətlidir, Qüdrətlidir." (57-Hədid 25)" (Dureru's-Seniyye 1/87)
(*) Burada xatirdən çıxarılmaması lazım olan bir şey var ki cahil və ahmak kəslərin ifsada uğramaması üçün xəbərdar edək: Şeyhulislam Məhəmməd b. Abdilvehhab veliyyul'l-emr/yönetici idi.



Şeyx Məhəmməd b. Abdilvehhab rahimehullaha "Kiminlə döyüşülər, kim təkfir edilər?" deyə soruşuldu. Belə cavab verdi: "İslamın beş şərtinin ilki iki kəlimeyi şəhadətdir. Sonra digər dörd şərt gəlir. Digər şərtlərə gəldiqdə; bunları yüngülə götürərək tərk edənlə, bunları etməsi üçün döyüşərik. Tərkindən ötəri təkfir etmərik. Alimlər inkar etmədən tənbəllik və zəifliklə bunları tərk edənin küfründə ixtilaf etmişlər. Biz ancaq bütün alimlərin icma etdikləri şeylə təkfir edərik. Bu da iki kəlimeyi şəhadətdir. Yenə bunu (iki kəlimeyi şəhadət ilə əlaqədar təkfiri) öyrədilib anladıqdan sonra inkar etsə təkfir edərik…" (Dureru's-Seniyye 1/102-104)

Yenə Şeyx İbn Sehmanın risaləsində nəql etdiyinə görə Şeyx Məhəmməd b. Abdilvehhab belə demişdir: "Biz Abdulqadirin qübbəsi üzərindəki bütə, Əhməd el-Bedevinin türbəsi üzərindəki bütə ibadət edəni və bənzərlərini cahilliklərindən və onları xəbərdar edən kimsə olmaması üzündən təkfir etmədiyimizə görə, Allah'a ortaq qoşmayan və ya bizə hicrət etməyənləri niyə təkfir edib döyüşək? Allah'ım! Sən nöqsanlardan münəzzəhsən, bu böyük bir böhtandır."

Şeyx İbn Sehman rahimehullah bu söz üzərinə belə demişdir: "Şeyx rahimehullahın türbələr üzərindəki bütlərə ibadət edən kimsə haqqındakı sözü belə olduğuna öyrənməsi asan olmayan və hüccet çatmayan yer üzü xalqı necə təkfir edilər və onlarla döyüşülərək malları halal sayıla bilər? Heç şeyxin vəziyyətini və onun dəvət etdiyi şeyi bilən ağıl sahibi bir kimsə bunu düşünə bilərmi? Əksinə belə bir kimsə söz anlamayan, digər ümmətdən ayrılan bir kimsədir. Hətta o əhli sünnə vəl-camaatdan ayrılmışdır! Onun bu mövzudakı bütün sözləri, adların və sifətlərin tövhidinə, əməl və ibadətlərdə tövhidə çağırmaq məqsədlidir. Müsəlmanlar da bunun üzərində icma etmişlər. Bu mövzuda ancaq onların yolundan çıxan, menheclerinden sapan Cehmiyye, Mutəzilə və qəbirlərə ibadət edənlər kimi kəslər müxalif çıxmışlar. Hətta (Şeyxin sözləri) rəsulların icma edib kitabların üzərində ittifaq etdiyi şeydir. Necə ki şeyxin gətirdiyi və nəzərdə tutduğu şeylərdən zəruri olaraq bu aydın olar: Ancaq mötəbər bir hüccet iqaməsindən sonra təkfir edilər. Bu isə bidətçilərə uyğun gəlmək deyil, dümdüz yolun da özüdür." (Tənbehi Zevi'l-Elbabi's-Selime An Vukui Fil-Elfazi'l-Mubtediati'l-Vahime kitabı ilə Tebrietu'ş-Şeyheyni'l-İmameyn Min Tenviri Ehli'l-Kizb vəl-Meyn (S. 120, 122-123)

Şeyx Məhəmməd b. Abdilvehhabın uşaqlarının və onlarla birlikdə Şeyx Hamed b. Nəsir Al-i Muammer'in sözləri də müəyyən şəxsə hüccet iqaməsini şərt qoşmaları baxımından açıqdır. Onlara belə soruşulmuşdur: "Bizə sizlərin keçmiş alimlərindən İbn Farız və başqaları kimi elmlə və sünnə əhli olmaqla məşhur olan bəzi insanları təkfir etdiyiniz çatdı." Onlar belə cavab vermişlər:
"Bizim keçmiş insanlardan bəzilərini və başqa kəsləri təkfir etdiyimiz haqqında deyilən şey düşmənlərimiz tərəfindən, insanları dümdüz yoldan saxlamaq üçün yayılan böhtanlardır. Yenə bizə bundan başqa bir çox şeyləri də böhtan olaraq nisbət edirlər. Bunlara cavabımız belə deməmizdir: "Haşa! Bu, çox böyük bir böhtandır!" (24-Nur 16) Biz, ancaq haqqı bilib də inkar edəni, ona hüccet qoyduqdan sonra, dəvət edib qəbul etməməsi, inkarına davam edib inad etməsi üzərinə təkfir edərik. Bizim haqqımızda bunun xaricində təkfir etdiyimizə dair deyilən hər şey bizə qarşı bir yalandır…"

Sonra belə dedilər: "Şeyx rahimehullah'ın bir sözün küfr olduğunu söyləməsinə baxmayaraq, o sözü söyləyəni təkfir etməməsini yaxşı düşün! Aradakı fərqi yaxşı anla! Çünki özünə hüccet qoyulmamış müəyyən şəxsə kafir demək caiz deyil. Zənn edərəm İmam rahimehullahın haqqlarında bu sözü söylədiyi kimsəyə hüccetin qoyulmadığını zənn etdiyindən, İbnu'l-Farız və bənzərlərinin sözlərindəki və fikirlərindəki küfrü bilməyən cahillər olmalarından ötəri (təkfir etməmişdir.).." (Dureru's-Seniyye 3/20-23)

Yenə Şeyx Abdullah b. əş-Şeyx rahimehullah'a özündən qəsdsiz olaraq küfrədən cahil kimsənin söz, hərəkət və ya təvəssüldə olmasında üzrlü olub olmaması soruşuldu. Belə cavab verdi: "Allah'a və rəsuluna iman edən bir kimsə, Allah'ın rəsuluyla göndərdiyi şeyi bilmədən küfr bir hərəkət və ya küfr bir etiqadda ola bilər, belə bir kimsə bizə görə kafir deyil. Ona müxalif çıxanın kafir olacağı şəkildə risalət hüccetini qoymadıqca küfrünə hökm etmərik. Ona hüccet qoyulub, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in gətirdiyi din bəyan edildikdən sonra, hüccet iqaməsindən sonra bu hərəkətdə israr etsə, işdə o kimsə təkfir edilər. Çünki küfr ya Allah'ın kitabına ya da Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in sünnəsinə müxalifətdən ötəridir və bunda bütün alimlər icma etmişlər." (Dureru's-Seniyye 10/239-240)


Yenə belə demişdir: "Tövhid üzərinə, İslamın beş şərtini və imanın altı şərtini qoyaraq ölən, lakin duada təvəssül edən, zikr etdiyimiz iki hadisə söykənərək (amma kimsənin təvəssülü haqqındakı hədisi və "Ərşinin izzət mak'amına sığınaram" hədisini nəzərdə tutur) rəbbinə dua edərkən Nəbisinə yönələn, cahilliyindən və ya ahmaklığından bunu edən kəslərin hökmü nədir?" Belə cavab vermişdir: "Ölüdən istəkdə olma və ondan istigase etmə (kömək istəmə) ilə duada təvəssül etmək arasındakı fərqi açıqlamışdıq. Ölüdən istəkdə olmaq və ehtiyacların aradan qaldırılmasında, çətinliklərin qaldırılmasında istigase etmək, Allah'ın və rəsulunun haram etdiyi, ilahi kitabların və haramlığına dair nəbəvi dəvətin; haramlığı və işləyən kimsənin təkfir edilməsi, ondan teberri edib düşmənlik edilməsi lazım olduğu üzərində ittifaq etdiyi ən böyük şirkdəndir.

Lakin elmin kəsilməyə uğradığı və cahilliyin qələbə çaldığı zamanlarda müəyyən şəxs, özünə risalət hücceti qoyulub bu əməlin Allah və rəsulu tərəfindən haram qılınan böyük şirkdən olduğu açıqlanmadıqca təkfir edilməz. Hüccet çatar, ona Quran ayələri və nəbəvi hədislər oxunar da şirkində israr etsə o bir kafirdir. Cəhalətlə bunu edən, bundan ötəri xəbərdar edilməyən kimsə isə belə deyil. Cahilin hərəkəti küfrdür lakin hüccet qoyulmadıqca özünün küfrünə hökm edilməz. Hüccet qoyulub da şirkində israr etsə, Allah'dan başqa ilah olmadığına, Məhəmməd sallallahu əleyhi və selləm'in Allah'ın rəsulu olduğuna şahidlik etsə də, namaz qılsa da, zəkat versə də, altı əsasa iman etsə də o bir kafir olar." (Dureru's-Seniyye 10/273-274)

* Deyərəm ki: hüccet iqaməsini edəcək bir islam dövləti və onun səlahiyyət sahibi qazısı olmadığı zaman hüccetin iqaməsi deyil ancaq təbliği söz mövzusu olar. Hüccet təbliğ edilən kimsə şirk və ya küfründə israr edər də, hələ Müsəlman olduğunu iddia etməyə davam etsə, belə bir kimsənin şəri tərifi "münafiq'dir. O nifaq küfrüylə kafir olsa da, islamın xaricindəki kafirlərlə eyni rəftar ona edilməz. Əksinə münafiqlərə necə davranılsa ona da elə davranılar.

Şeyx Suleyman b. Sehman rahimehullah belə demişdir: "Məhəmməd b. Abdilvehhab rahimehullah insanları təkfir etməkdən ən çox dayanan bir kimsə idi. Hətta Allah'dan başqasına, qəbir əhlinə və ya başqalarına dua edən cahili, əgər ona nəsihət edə bilməmişsə, tərk edənin kafir olacağı hücceti çatdıra bilməmişsə təkfir etməzdi. Risalələrindən birində belə dedi: "Biz el-Kevvazın türbəsinə ibadət edəni dahi cahilliklərindən və xəbərdar edən kimsə olmadığı üçün təkfir etmədiyimizə görə özünə hüccet qoyulan, bunun məlumatına çatan kimsəni qəbirlərə ibadət səbəbiylə təkfir edərik." (Ziyau'ş-Şarık s. 372)
Şeyx Əbdürrəhman b. Hasen, Şeyx Məhəmməd b. Abdilvehhabın hüccet iqaməsi xüsusundakı menhecini belə açıqlamışdır: "Şeyximiz Şeyhulislam Məhəmməd b. Abdilvehhab rahimehullah dedi ki: "Şərif məndən kiminlə döyüşüb kimi təkfir etdiyimizi soruşdu. Cavab olaraq belə dedi: "Biz ancaq bütün alimlərin icma etdikləri iki kəlimeyi şəhadət öyrədilib anladıqdan sonra inkar edən kimsəylə döyüşərik." (Dureru's-Seniyye 11/317)


Şeyx Abdullatif b. Abdirrahman, Şeyhulislam İbn Teymiyyenin: "Lakin cahilliyin qələbə çaldığı, elmin və risalət izlərinin azaldığı, sonrakıların çoxunda, Rəsulun gətirdiyi şey bəyan edilənə qədər təkfir edilmələri mümkün olmaz" sözünə bu qeydi düşmüşdür: "Şeyximiz (Məhəmməd b. Abdilvehhab) rahimehullah da bu fikirdə idi və bunu ümmətin alimlərinə uyğun gələrək açıqlayardı. Hüccet qoyulub dəlil ortaya çıxmadıqca təkfir etməzdi. Hətta o, qəbirlərə ibadət edən cahillər haqqında, onlara xəbərdarlıq etmək asan olmadığından dayanacaqlar idi. Şeyx İbn Teymiyye rahimehullahın da: "Rəsulun gətirdiyi açıqlanana qədər" sözüylə nəzərdə tutduğu budur." (Misbahu'z-Zalam 324-325)


Şeyx Məhəmməd b. Abdilvehhab rahimehullahın risalələri ilə onun şagirdləri ilə uşaqlarının risalələrində bunun kimi daha bir çox sözlər vardır. Biz yalnız nümunə qabilindən zikr etdik. Müəyyən bir şəxsə təkfirdə olmaq üçün şəri hüccetin iqaməsi və o kimsənin bundan sonra inadla israr etməsi şərtdir. Necə ki təbliğ ilə birgə şübhənin aradan qaldırılması da zəruridir. Əks halda onları xəbərdar edib özlərinə şəri hüccetleri açıqlayacaq kəslər tapılana qədər, müxtəlif şirk Art düşüncələre bulaşmış avamın bəhanələri sabitdir.  (Baxın.: əl-Cahilliyi Bimesaili'l-İtikad və Hukmuhu s. 444)




                                Əbu Muaz əl-Çubukabadi


2 Temmuz 2014 Çarşamba

Təkfir Ancaq Hüccet İqaməsindən və Hüccetin Bəyanından Sonra Olar

Allah Təala belə buyurmuşdur: "Bir rəsul göndərmədikcə əzab edici deyilik." (17-İsra-15)
İmam Əbu Məhəmməd b. Həzm rahimehullah belə demişdir: "Allah Təala xəbərdarlığın mütləq təbliği tələb etdiyini ifadə etmişdir. Özünə təbliğ çatmayan kimsə belə deyil. Çünki Allah Təala özünə Allah Azze və Celle qatından bir rəsul gəlmədikcə kimsəyə əzab etməz. Əslən özünə islam çatmamış kimsə əzab görməz. Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmdən də nas bu şəkildə gəlmişdir: "Qiyamət günündə ağlını itirmiş bir qoca, kar, fetret dövründə ölən və məcnun kimsə gətirilər. Məcnun/dəli deyər ki: "Ya rəb! Mənə islam gəldi lakin mən akledemiyordum…
Ağlını itirmiş qoca, kar və fetret dövründə ölən kimsə də bəhanələrini zikr edərlər. Onlar üçün atəş alovlandırılar və onlara: "O atəşə girin" deyilər. Kim ona girsə onu sərin və salamatlıq tapar." (Baxın.: Allame əl-Elbani, əs-Səhihə (1434) Fərzlərdən bir şey özünə çatmayan kimsə də belədir. Onlar da üzrlüdürlər." (İbn Həzm, əl-Fasl Fil-Milel vəl-Ehva vən-Nəhl 4/105) Yenə İbn Həzm belə demişdir: "Özünə Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmin təbliği çatmamış olan kafirə də əslən əzab yoxdur."

Hafiz İbn Kəsr rahimehullah belə demişdir: "Allah Təala ədalətindən xəbər verərək, özlərinə rəsul göndərmək surətiylə hücceti qoymadıqca kimsəyə əzab etməyəcəyini bildirir." (Tefsiru'l-Kur'ani'l-Azim 3/28)
Allame əl-Alusi rahimehullah belə demişdir: "Haqqa hidayət edən və pozğunluqdan geri çevirən, hüccetleri qoyub şəriəti təqdim edən bir rəsul göndərmədikcə əzab edici deyilik deməkdir." (Ruhu'l-Meani 15/338)
Allame Şankıti rahimehullah Advau'l-Beyan'da (3/439) belə demişdir: "Şübhəsiz ki Allah Azze və Celle nə dünyada nə axirətdə, özlərinə xəbərdar edib çəkindirən bir rəsul göndərmədikcə insanlardan kimsəyə əzab etməz."
Buxari və Muslimdə, İbn Məsud radıyallahu ənhdən rəvayət edilmişdir: Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm buyurdu ki:

لا أحد أغير من الله، من أجل ذلك حرم الفواحش ما ظهر منها وما بطن . ولا أحد أحب إليه المدح من الله عز وجل، من أجل ذلك مدح نفسه . ولا أحد أحب إليه 
العذر من الله، من أجل ذلك أرسل رسله وأنزل كتبه



"Allah’dan daha qısqanc kimsə yoxdur. Bundan ötəri çirkinliklərin açığını da, gizlisini də haram etmişdir. Allah Azze və Celledən daha çox təriflənməyi sevən kimsə yoxdur. Buna görə özünü tərifləmişdir. Allah'dan daha çox bəhanəni sevən kimsə yoxdur. Buna görə rəsullarını göndərmiş, kitablarını endirmişdir." Buxari (7416) Muslim (1499)
Yenə Sahihaynda Usamə b. Zeyd radıyallahu ənhdən: "Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm bizi seriyye içində göndərdi. Cüheyne qəbiləsindən Hurukata bir səhər basqını yap­tık. Deyərkən mən bir adama çatdım. Adam dərhal: "Lə ilahə illəllah" dedi. Amma mən özünü vurdum. Bundan ürəyimə bir şübhə düşdü və hadisəni Nəbi sallallahu əleyhi və selləmə izah etdim. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Lə ilahə illəllah, dedimi? Sən də onu öldürdünmü?" buyurdu. Mən: "Ya Rəsulullah, o bu sözü ancaq silahdan qorxduğu üçün söylədi" de­dim. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Heç olmasa ürəyini yarsansa da bu sözü doğru söylədimi söyləmədimi bilsey­din ya!" buyurdu. Artıq bu sözü mənə o qədər təkrarladı dayandı ki, kaş ki o gün (yeni) müsəlman olmuş olaydım deyə təmənni etdim." (Buxari (4269) Muslim (96)
Hafiz İbn Həcər bu hədislə əlaqədar olaraq belə demişdir: "İbnut-Tin dedi ki: "Bu qınama təhsil və öyüd üçündür. Ta ki heç kim tövhidi söyləyən kimsəni öldürməyə qalxmasın. Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmdən mutevatir olaraq gəlmişdir ki: "İnsanlarla Allah'dan başqa ilah olmadığına və mənim Allah'ın rəsulu olduğuma şahidlik etmələrinə qədər döyüşməklə əmr olundum. Bunu söylədikləri zaman, islamın haqqı xaricində, qanlarını və mallarını məndən qorumuş olarlar. Hesabları isə Allah Təalaya aiddir." (Buxari, megazi kitabı, Muslim, İman kitabı)

Sələfin Sözləri də Bu Çürdür:
Şeyhulislam İbn Teymiyye rahimehullah belə dedi: "Bu qəbul edilməsi zəruri bir əsasdır. Necə ki naslar, Allah'ın özlərinə rəsul göndərib hücceti qoymadıqca kimsəyə əzab etməyəcəyinə dəlalət etməkdədir." (əl-Cevabu's-Sahih 1/309)
Şatıbi rahimehullah belə demişdir: "Allah Təalanın məxluqatı üzərindəki sünnəsi; müxalifətdən ötəri məsul tutmasının ancaq rəsullar göndərməsindən sonra söz mövzusu olmasıdır. Onlara hüccet iqamə olduğu zaman "Kim istəyir inansın, kim də istəyir inanmasın" (Kəhf 29) Hər biri qarşılığını görər." (əl-Muvəfəkət 3/377)
İslam tarixçisi Hafiz Şemsuddin əz-Zehebi rahimehullah belə demişdir: "el-Eşarinin xoşuma gedən bir sözünü gördüm. Bu, Beyhakinin rəvayətiylə sabitdir; Əbu Həzm el-Abdidən eşitdim, dedi ki; Zahir b. Əhməd es-Serahsidən belə dediyini eşitdim: "Əbul-Hasen əl-Eşari səbəbiylə Bağdad diyarına yaxınlaşdığımda məni çağırdı, mən də ona getdim. Dedi ki: "Mənim qiblə əhlindən heç kimi təkfir etmədiyimə şahid ol! Çünki onların hamısı tək bir məbuda işarə edir. Bütün ixtilaf yalnız ibarelerdedir." Hafiz Zehebi dedi ki: "Mən də bunun kimi inanıram. Şeyximiz İbn Teymiyye rahimehullah da belə idi. O, son günlərində belə dedi: "Mən ümmətdən heç kimi təkfir etmirəm." (Siyeru A'lami'n-Nubela 15/88)

Şeyhulislam rahimehullah belə demişdir: "Kitab və sünnə, Allah'ın risalət təbliğini çatdırmadıqca kimsəyə əzab etməyəcəyinə dəlalət etməkdədir. Kimə mücməl olaraq təbliğ çatmazsa o başdan əzab görməz. Kimsə mücməl olaraq təbliğ çatar da, detallar çatmazsa, ancaq özünə risalət hücceti iqamə olan qisimi inkar etdiyindən ötəri əzab görər." (Mecmuu'l-Fetava 12/493, 17/308)
İmam Buxari rahimehullah, Camiu's-Sahih'te "Mürtədlərdən və inad edənlərdən tövbə etmələrinin istənməsi və öldürülmələri" kitabında (12/269) bu bab başlığını qoymuşdur: "Xaricilərin və mülhidlerin özlərinə hüccet qoyulmasından sonra öldürülmələri, Allah Təalanın: "Allah bir qövmü doğru yola yönəltdikdən sonra uzaqlaşmaları zəruri olan şeylərdən onları xəbərdar etməyincə onları həmin yoldan azdırmaz." (9-Tovbə 115) kavli babı." Elm əhli qatında bilindiyi kimi Buxarinin bab başlıqları onun fiqhinin ucalığına dəlalət edər. Bu bab başlığı da belədir.

Bedruddin əl-Əyni rahimehullah dedi ki: "Buxari bu ayəni bu babda zikr etməklə, xaricilərin və mülhitlerin ancaq onlara hüccet qoyulduqdan sonra öldürülə biləcəklərinə işarə etmişdir." (Umdetu'l-Kari 19/369)
Allame əl-Elbani rahimehullah belə demişdir: "Sən ey Abdullah Azzam! Bunu insanların ən yaxşı bilənlərindənsən. Çünki sən mənim məclislərimi izləyirsən. Küfrdə baş versə belə hüccet qoyulmadıqca biz kimsəni təkfir etmərik." (Baxın.: Osman Abdusselam Nuh, ət-Tariku li'l-Cemaa)
Allame Şeyx Mukbil b. Hadi əl-Vadii rahimehullah belə demişdir: "Kitab və sünnədə cəhalətin bəhanə olduğuna dair bir çox dəlillər vardır." (Fadaih və Nasaih s. 186)


Cahilin Üzrlü Olduğuna Dair İcma
Kitab və sünnədən bəzi dəlilləri zikr etdikdən sonra, cahilin, əqidə yaxud füru məsələlərdə, elm əsrində və ya başqa bir zamanda, Daru'l-Küfür'de və ya Daru'l-İslam'da, muhaləfet edənin kafir olacağı bir hüccet qoyulana qədər cəhaləti səbəbiylə üzrlü olduğuna dair icmanı zikr edə bilərik.
Bu icmanı İmam Əbu Məhəmməd b. Həzm rahimehullah belə zikr edər: "Haqqında ixtilaf olmayan zəruri dəlil/burhan budur: Ümmətin hamısı, aralarından heç biri ixtilaf etmədən, Qurandan bir ayəni, onun Müqəddəs kitablarda olduğunu bildiyi halda qəsdli olaraq dəyişdirən hər kəsin yaxud qəsdli olaraq bir söz çıxaranın və ya qəsdli olaraq bir söz əlavə edənin kafir olacağında icma etmişlər. Sonra adam okuyuşunda səhv edər, bir söz əlavələr və ya bir söz çıxarar. Sözü bilməyərək dəyişdirər, düzəltməyə gücü çatdığı halda özünə haqq bəyan edilmədən əvvəl bu mövzuda qürurlansa, imamların heç birinə görə bu kimsə kafir, fasiq ya da günahkar olmaz. Əgər Müqəddəs kitablara vəqf olar və ya quraralar xəbər verərək ona hüccet qoyarlar da, bu kimsə səhvində davam etsə, bütün ümmətə görə bu kimsə mübahisəsiz kafirdir. Bu hökm, dinin bütün hökmlərində etibarlıdır." (İbn Həzm, əl-Fasl (3/253)

Burada, bu zamanda fətva imamlarının sözlərini, bu şəri qaidəyə görə sadələşdirmə nümunəsi zikr etmək yerində olar: Şeyx Əli b. Hasen əl-Halebi, Allame əl-Elbani rahimehullaha əl-Lecnetu'd-Daime'nin (2/14) "Dinə söyən kimsənin hökmü məsələsi" haqqındakı bu fətvalarını ifadə edər: "O kimsəyə bunun bir küfr olduğu bəyan edilər. Əgər öyrəndikdən sonra israr etsə o bir kafirdir." Dedi ki: "Mən bu fətvanı qiymətli ustadımız Şeyx Əbu Abdillah Məhəmməd b. Saleh əl-Useymin rahimehullaha ifadə etdim. (Məcmuu Fetava, İbn Useymin, 2/154) o da müəyyən bir şəxsin işləməsi halında təkfir hökmü verə bilmək üçün "iradə və qəsd" şərtini əlavə etdi. Daha sonra ona: "Bu hökmdən başqa fikirdə deyil miydin?" deyə soruşdum. Qəti bir şəkildə cavab verərək belə dedi: "Əksinə bu, əvvəlki söylədiyimin də özüdür." (ət-Tərif ve't-Tenbie (s. 44)
Şeyx Abdurrazzak Afifi rahimehullaha Fetavasında (s. 372) belə soruşuldu: "Din ilə lağ/alay edən və ya dinə, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmə yaxud Qurani Kərimə söyən kimsənin hökmü nədir? Bu kimsə cahil isə təkfir edilərmi?" Şeyx Afifi rahimehullah dedi ki: "Bu məsələ eynilə digər təkfir məsələləri kimidir. Ona öyrədilər və tedip edilər. Əgər öyrəndikdən və açıqlandıqdan sonra təkrar etsə bu küfrdür. "Cəhalət ilə üzrlü olmaz" deyilsə bunun mənası; onun təkfir edilməsi deyil, öyrədilib te'dip edilməsidir."
Vəziyyət Şeyx Afifinin dediyi kimidir. Necə ki Şeyhulislam İbn Teymiyye rahimehullah belə demişdir: "Hədis əhli ilə Malikilərdən, Şafiilərdən, Hənbəlilərdən fakihlerin cumxuru, Sufilərin ümumisi və Sünnə kəlamçıları ilə digər kəlamçılardan Mutəzilə vs. taifeler bu barədə ittifaq etmişlər: Özünə risalət hücceti iqamə olduqdan sonra iman etməyən kafirdir." (Mecmuu'l-Fetava 20/86)
Hafiz İbn Həcər rahimehullah, zəkat verməmə və bənzəri mövzularda belə demişdir: "Bir şübhə səbəbiylə fərzlərdən bir şeyi inkar edən kimsə haqqında məskun icma; ondan çevril etməsinin tələb edilməsi, əgər israr etsə onunla döyüşülməsi və öldürülməsidir. Üzərinə hüccet qoyular da dönsə dönər. Dönməzsə o zaman ona kafirə edilən rəftar edilər." (Fethu'l-Bari 12/292)

Burada inkarda olan kimsəyə mürtəd hökmü verib, hüccet qoymadan əvvəl boyunu vurmaqda tələsik etməməyə dəlil vardır. Yenə içkini halal sayaraq içən kimsə haqqındakı hədisdə də belədir. Halal sayana da eyni şəkildə hüccet qoyular. Yəni yalnız halal sayması səbəbiylə təkfir edilməz. Fərzləri və ya haramları inkar barəsində belə vəziyyət belə ikən bundan aşağı qalan məsələlər necə olar?
Hətta açıqca irtidat edən kimsə dahi doğrudan öldürülməz!

Mürtəddən tövbə istənməsi barəsində İbnu'l-Kassar, icma nəql etdikdən sonra, Ömər radıyallahu ənhin bu sözünü dəlil olaraq zikr edər: Ömər radıyallahu ənh, mürtədin vəziyyəti haqqında bunu yazmışdır:

هلا حبستموه ثلاثة أيام، وأطعمتموه في كل يوم رغيفاً؛ لعله يتوب فيتوب الله تعالى عليه؟


"Onu üç gün hapsederek, Allah Təalaya tövbə etməsi üçün hər günə bir çörək yedirdinizmi?" Sonra İbnu'l-Kassar deyər ki: "Səhabədən heç biri buna qarşı çıxmamışdır. Onlar, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmin: "Kim dinini dəyişdirsə onu öldürün" hədisini; "əgər çevril etməzsə" şəklində anlamışlar idi. Necə ki Allah Təala belə buyurmuşdur: "Əgər tövbə edər, namazı qılar və zəkatı versələr yollarını sərbəst buraxın." (Tövbə 5) (Fethu'l-Bari 12/282)
Möminlərin əmri Əli radıyallahu ənhin İbn Səbaçılara üç gün vaxt verməsi də digər bir əhəmiyyətli dəlildir. Bu bizə bunu göstərməkdədir: Hər hansı bir Müsəlman şəxs, nə qədər böyük olursa olsun, söylədiyi bir söz yaxud işlədiyi bir hərəkət səbəbiylə, ondan şərh istənmədikcə təkfir edilə bilməz!
Şeyhulislam İbn Teymiyye rahimehullah belə demişdir: "Hüccet qoyulmadıqca və hüccet bəyan edilmədikcə heç kim, Müsəlmanlardan xəta edən və ya səhv edən bir kimsəni təkfir edə bilməz. Qəti olaraq islamı sabit olan kimsədən bu xüsusiyyət, şübhə səbəbiylə xöküm  qoyuləbilməz. Mütləq hüccet iqaməsi və şübhənin aradan qaldırılması lazımdır." (Mecmuu'l-Fetava 12/466)

Hafiz İbn Həcər rahimehullah belə demişdir: "Bir yol tapıla bildiyi müddətcə təkfirdən çəkinmək lazımdır." (Fethu'l-Bari 12/300)
Əbu Yala və Taberani belə rəvayət etmişlər: "Bir adam Cabir radıyallahu ənhə: "Qiblə əhlindən bir kimsəyə müşrik deyər dinizmi?" deyə soruşdu. Cabir radıyallahu ənh dedi ki: "Allah'a sığınaram!" Adam dedi ki: "Əhli qiblədən birinə kafir deyər dinizmi?" Cabir radıyallahu ənh: "Xeyr" dedi. (Heysemi Mecmada (1/107): ricali səhihin ricalidir dedi. Bunu Əhməd rəvayət etmiş, Hafiz İbn Həcər Metalibu'l-Aliye'de (3294) səhih demişdir. Əbu Ubeyd, Kitabu'l-İman'da rəvayət etmiş, muhakkiki Şeyx əl-Elbani rahimehullah (s. 98) "İsnadı, Muslimin şərtinə görə səhihdir" demişdir.





                                                                   Əbu Muaz əl-Çubukabadi


1 Temmuz 2014 Salı

Mütləq ilə Müəyyən Ayrı-seçkiliyinə Diqqət yetirilmədən Təkfir Edilə bilməz




Şeyhulislam İbn Teymiyye rahimehullah belə demişdir: "...Bunlar kimilərdən tövbə etmələri istənər və hüccet iqaməsi edilər. Əgər israr etsələr o zaman təkfir edilərlər. Bundan əvvəl küfrlərinə hükmedilemez. Necə ki səhabə Kudame b. Mazun və yoldaşlarını, şərhdəki səhvlərindən ötəri təkfir etməmişlər." (Mecmuu'l-Fetava 7/110)



Yenə belə demişdir: "Kitab, sünnə və icma ilə küfr olan bir söz haqqında, şəri dəlillərin göstərdiyi kimi bunun küfr bir söz olduğu deyilər. Çünki iman, Allah və rəsulu tərəfindən verilə biləcək bir hökmdür. Bu məsələ insanların zənnlərinə və hevalarına görə hökm etdikləri kimi deyil. Haqqında təkfirin şərtləri sabit olub, maneləri ortadan qalxmadıqca hər hansı bir şəxsin kafir olduğuna hökm etmək lazım deyil." (Mecmuu'l-Fetava 35/165-166)





Şeyx Məhəmməd b. Abdilvehhab rahimehullah belə demişdir: "Müəyyən bir şəxsin təkfiri məsələsi bilinən bir məsələdir. Adam küfr olan bir söz söyləmiş ola bilər və bu sözü söyləyənin kafir olduğu deyilə bilər. Lakin müəyyən bir şəxs bu sözü söylədiyi zaman ona tərk edənin kafir olacağı hüccet qoyulana qədər küfrünə hükmedilemez." (Dureru's-Seniyye 8/244)





Şeyx Məhəmməd b. İbrahim rahimehullah belə demişdir: "Burada iki şey vardır:
Birincisi: Bir şeyin küfr olduğu hökmü İkincisi: Şəxsin özünə hökm etmək. ki bu ayrı bir şeydir." (Fetava'ş-Şeyh Məhəmməd b. İbrahim 12/191)


Allame əl-Elbani rahimehullah belə demişdir: "Küfrdə baş vermiş olsa dahi, hüccet qoyulmadıqca bir kimsəni təkfir etmərik." (Osman b. Abdisselam Nuh, ət-Tariku Li'l-Cemaa)

Şeyx İbn Useymin rahimehullah belə demişdir: "Beləcə aydın olmuşdur ki; bir söz və ya bir hərəkət küfr və ya fısk ola bilər. Bu vəziyyət, bunu işləyənin kafir və ya fasiq olmasını tələb etməz. Təkfirin və ya tefsikin şərtlərindən birinin olmaması və ya bunu maneə törədən bir manenin olması bu hökmə maneə ola bilər." (Kavaidu'l-Musla, 92)


Şeyhu'l-İslam rahimehullah belə demişdir: "Bu cinsdən kəslər bu zamanda çoxdurlar. Elm və iman dəvətçiləri isə azdır. Risalət izləri bir çox diyarlarda boşalmışdır. Bu kəslərin çoxunda özüylə hidayət tapacaqları risalət izləri və peyğəmbərlik mirası yoxdur. Çoxuna bunlar heç çatmamışdır. Fetret dövrlərində və fetret məkanlarında (elmin çatmasının kəsilməyə uğradığı zaman və məkanlarda) adam az bir imandan ötəri savab qazanar, Allah, özünə hüccet iqamə olan kəslər üçün bağışlamayacağı şeyləri, hüccet iqamə olmamış kimsə üçün bağışlayar. Necə ki hədisdə belə gəlmişdir: "İnsanlar üzərinə bir zaman gələcək, namaz, oruc, həcc, ümrə nədir bilməyəcəklər. Ancaq qoca bir adamla qoca bir qadın belə deyərlər: "Atalarımızın "Lə ilahə illəllah" dediklərinə çatdık." Huzeyfe radıyallahu ənhə: "Lə ilahə illəllah sözü onlara nə fayda verəcək ki?" deyildi. Huzeyfe radıyallahu ənh: "Onları atəşdən qurtaracaq" dedi." (Mecmuu'l-Fetava 35/165) Hədis haqqında İbn Həcər Fethu'l-Bari'de (13/16): "İsnadı güclü" dedi. Baxın.: əl-Elbani, əs-Səhihə (87)


Təkfir Məsələsi Təvfiqi Deyil, Həvfiqidir!

Bu məsələnin naslara söykənən olması lazımdır. Buna görə hüccet iqaməsini əhli olan edər:
Allame Şemsuddin İbni'l-Qayyım rahimehullah belə demişdir: "Kim fətvaya ehil olmadığı halda insanlara fətva versə o günahkardır, üsyan etmişdir. Belə bir kimsənin fətvasını təsdiq edən idarəçilər də eyni şəkildə günahkar olarlar…" Sonra İbnu'l-Cevzi rahimehullahın bu sözünü nəql edər: "İdarəçi, xəstələri müalicə etmək üçün təbibliyi bacara bilməyən kimsəni təyin etsə, o bundan məhrum olunarkən, kitab və sünnəni bilməyən, dində fakih olmayan kimsənin vəziyyəti necə olar?" (İ'lamu'l-Muvakkiin 4/17)



Böyük Bir Mövzuda Dahi Olsa, Deyilən Bir Söz və ya İşlənən Bir Hərəkət Səbəbiylə Tövbə Tələb edilmədən Təkfir Edilməz!


Bu mövzuda Bədir səhabələrindən olan səhabə; Hatıb b. Beltaə radıyallahu ənhin Sahihaynda keçən hekayəsi əsasdır. Bu hekayədə dəlil olan qisim buradır: Bu əməlin zahiri küfrdür. Çünki Müsəlmanların əleyhində müşriklərə dayək olma söz mövzusudur. Ancaq şərh tələb edilincə məqsəd aydın oldu və failin niyyəti ortaya çıxdı. Hatıb radıyallahu ənh İslam dinindən çıxma qəsdiylə deyil, dünyəvi bir məqsədlə bunu etmiş, beləcə əməlinin böyük günahlardan biri olduğu aydın olmuşdur. Allah Təala onu daha əvvəl Bədir döyüşünə qatılmaqla işlədiyi böyük bir yaxşılıq səbəbiylə bağışlamışdır.
Burada zahirində pisliyə dəlalət edən əməllərdən ötəri sahibinin məqsədi bilinmədikcə onun əleyhində hükmedilemeyeceğine dəlil vardır.


Yenə Sahihaynda Asif'in/işcinin hekayəsində buna dəlil vardır. Zeyd b. Xalid əl-Cüheni radıyallahu ənhdən: "Bədəvilərdən bir şəxs Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmə gələrək: "Ya Rəsulullah! Səndən Allah üçün mənim haqqımda ancaq kitabullah ilə hökm verməyini diləyirəm!"  dedi. O biri rəqib -ondan daha anlayışlı olduğu halda-: "Bəli, aramızda Allah'ın kitabı ilə hökm et! Mənə də icazə bu­yur!" dedi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Söylə!" dedi. O şəxs: "Mənim oğulum bu adamda şəqirt idi. Deyərkən arvadı ilə zina etdi. Mən xəbər aldım ki oğuluma recim lazımmış; dərhal onun adına üz qoyunla bir nökər fidyə verdim. Bir də üləmaya soruşdum: Mənə oğuluma ancaq üz dəyənəklə bir il sürgün cəzası lazım gəldiyini; bunun arvadına da recim lazım olduğunu xəbər verdilər" dedi. Bunun üzərinə Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Nəfsim əlində olan Allah'a and içərəm ki, aranızda Al­lah'ın kitabı ilə hökm edəcəyəm!.. Nökər ilə qoyunlar geri veriləcək! Oğ­luna üz dəyənəklə bir il sürgün gərək! Haydı ey Uneys! Bunun arvadına get! Əgər etiraf etsə onu recmed!"  buyurdu. Üneys qadına getdi. günahını etiraf etdi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm də əmr buyurdu və qadın recmedildi" (Buxari (2695) Muslim (1697)


Bu adam bildiyi halda Allah'ın hökmündən başqasıyla hökm etdi və bunu oğuluna şəfqətindən ötəri etdi. Allah'ın dinini inkarı nəzərdə tutmadı. Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm də zinadan ötəri layiq olduğu cəzaya hökm etdi. Bu adama kafirlərə tətbiq olunan hökmü tətbiq etmədi.
Yenə Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmin həvarisi Zubeyr radıyallahu ənh ilə Ənsardan olan rəqibi haqqında İmam Buxarinin rəvayət etdiyi hədisdə Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm Zubeyr radıyallahu ənhə: "Tarlanı suvar ey Zubeyr! Sonra suyu qonşuna göndər" dedi. Ənsarı: "Bibi oğulu olduğu üçünmü ey Allah'ın rəsulu!" dedi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmin yüzünün rəngi dəyişdi və Zubeyrə: "Tarlanı suvar, sonra divarı aşana qədər də suyu həbs et" buyurdu. Bunun üzərinə Nisa surəsi 65. Ayəsi nazil olmuşdur.
İbnu'l-Arabi rahimehullah dedi ki: "Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmi hökmdə ittiham edən hər kəs kafirdir. Lakin ənsarlı şəxs bir zellede tapıldı və Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm ondan üz çevirərək tökezlemesini görməməzlikdən gəldi. Çünki onun yəqininin doğruluğunu bilirdi, onu ağızından qaçırmışdı. Nəbi sallallahu əleyhi və selləmdən kimsə üçün bunu bilmək söz mövzusu deyil." Kurtubi də: "Bu doğrudur" dedi. (Tefsiru'l-Kurtubi, 5/267)


Bunu gücləndirən xüsuslardan biri də Sahihaynda Ənəs radıyallahu ənhin bu rəvayətidir: "Rubeyyinin bacısı Ümm Hərisə bir insanı yaraladı. Nəbi sallallahu əleyhi və selləmin hüzurunda iddiaya çıxdılar. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Qisası (edin!) qisası!" buyurdu.
Ümmürrabi': "Ya Rəsulullah, heç filan qadından qisas alınarmı! Vallah ondan qisas alınmaz!" dedi. Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm: "Subhanallah! Ey Ummerrabi, qisas Allah'ın kitabıdır!" buyurdu. Ümmürrabi': "Xeyr vallah! Ondan əbədi olaraq qisas alına bilməz!" de­di. Bu sözü təkrar edə edə nəhayət diyeti qəbul etdilər. Bunun üze­rine Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Həqiqətən Allah'ın qullarından eləsi var ki, Allah üzərinə and et­se onu andında sadiq çıxarardı" buyurdu. (Buxari (5/224) Muslim (1675)


Bu hədisi oxuduqca uca bir sahabiyenin Nəbi sallallahu əleyhi və selləmin hüzurunda bu xarəkətine heyrətlənərsən! Hətta Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmin öz sözü hüccet olduğu halda, Allah'ın kəlamını da dəlil gətirmişdir. Buna baxmayaraq olan olmuşdur. Hadisə haqqında şərtlər yerinə gəlmiş, manelər ortadan qalxmışdır. Ancaq hevasından danışmayan Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm, onun mürtəd olduğuna hökm etmədiyi kimi, əksinə tərifləmişdir!
Bu hekayə açıqca göstərir ki, şəriət sahibi nə insanların təkfirinə nə də insana bənzəyən yarımadamların tələsikçiliyinə yol vermişdir!
ibn Abbas radıyallahu ənhimədən: "Bir adam Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmə gəldi və: "Allah və sən diləsən" dedi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Məni Allah'a bərabərmi etdin? Tək Allah diləsə deməlisən" buyurdu. (İbn Macə (2117) Buxari Edebu'l-Mufred (783) Əhməd (1/214) əl-Elbani rahimehullah hasen dedi: əs-Səhihə (139)

Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm, təkçə iki kəlimeyi şəhadəti söyləməsiylə kafirin islama girişini qəbul edərdi. Necə ki Əhməd b. Hənbəl, Ənəs radıyallahu ənhdən belə rəvayət etmişdir: "Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm bir adama: "Müsəlman ol" buyurdu. Adam: "Bundan bir məmnunsuzluq eşidirəm" dedi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Xoşlanmasansa da Müsəlman ol" buyurdu. Baxın.: əl-Elbani, əs-Səhihə (1454)
Hafiz İbn Kəsr rahimehullah dedi ki: "Bu hədislər səhihdir. Lakin Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm onu Müsəlman olmağa məcbur etməmiş, əksinə dəvət etmişdir. Adam nəfsinin bunu qəbul etmək istəmədiyini xəbər vermiş, Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Xoşlanmasansa da Müsəlman ol" buyurmuşdur. Çünki Allah onu niyyət və ixlas ilə ruzilendirəcək." (Təfsiri İbn Kəsr 1/465)

Burada Nəbi sallallahu əleyhi və selləmin insanları İslamdan çıxaracaq dəlillər toplamaya ehtiraslı olmadığına dəlil vardır. Əksinə islama girmələri üçün insanları idarə edir, onlardan islama zidd söz və hərəkətlər ortaya çıxsa da, zahirlerini qəbul edir, sirlərini Allah'a buraxırdı.





                                 Əbu Muaz əl-Çubukabadi