Son günlərdə xüsusilə Fransada meydana gələn
hadisələr səbəbiylə İslamda sui-qəsd hücumlarının hökmü məsələsi, din
mövzusunda elmsizcə danışmağı peşə əldə edən kəslərin təkrar dillərinə düşmüş,
cahillər quru səs-küylə alimlərin sözlərinə basqın gəlməyə çalışmaqdadırlar.
Qulaqdan dolma olaraq xəbərdar olduqları, səhihini zəifini bilmədikləri dəlillər
zikr etməkdə, rəvayətlərə qaynaq olaraq əslən hədis qaynağı olmayan əsər adları
verməkdədirlər.
Menhec olaraq məzhəb təqlidini müdafiə edən,
özlərinin istinbat və içtihat əhli olmadıqlarını etiraf edən kəslərin, ümmətin
ümumisini maraqlandıran mövzularda bədxərccə ehkamlar kəsməqləri səmimiyyətsizlikdir. Ey Müsəlmanlar! Allahdan
qorxun! "Haqqında məlumatın olmadığı bir işin dalınca getmə. Çünki
qulaq, göz və ürək - bunların hamısı sahibinin əməlləri barəsində sorğu-sual
olunacaqdır." (İsra 36)
"Onlara əmin-amanlıq və ya qorxu xəbəri
gəldikdə, onu yayarlar. Halbuki bunu Peyğəmbərə və özlərindən olan nüfuz sahiblərinə
çatdırsaydılar, içərilərindən onun mahiyyətinə varan kəslər o xəbəri bilərdilər.
Əgər sizə Allahın lütfü və rəhmi olmasaydı, əlbəttə, az bir qisminiz istisna
olmaqla, hamınız şeytana uyardınız." (Nisa 83)
Ka'b b. Eşref Sui-qəsdi Haqqında:
Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm
Müsəlmanların idarəçisi idi. Kab b. El-Eşrefi öldürməyə təşviq edən O idi və O
Allahın rəsulu, Müsəlmanların idarəçisi idi. Amma bu gün bu işləri edənlər bu
iki xüsusiyyətə də sahib deyildirlər.
İdarəçi onlara razılaşmasını pozan bir
razılaşmalını öldürmək üçün icazə verdi mi?
Həm onlar Ka'b b. El-Eşrefin vəziyyətini
bu əmrdən əvvəl də bilən səhabələrdən dahamı çalışqanlar? Səhabələrdən heç biri
öz başına onu öldürməyə getməmişdi. Şübhəsiz onlar - Allah onlardan razı olsun
- bunu idarəçiləri olan Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm icazə vermədən
etməmişlər. İcazə verdiyində bunu reallaşdırdılar. Allah onlardan razı olsun və
bizləri doğru yola çatdırsın.
Şeyx Saleh b. Fevzan əl-Fevzan
hafazahullah, bu dəlili gətirənlərə cavab olaraq belə demişdir: "Ka'b'ın
öldürülməsi hekayəsində sui-qəsd hücumlarının caiz olmasına bir dəlil yoxdur. Çünki
Ka'b b. El-Eşrefin öldürülməsi Müsəlmanların idarəçisi olan Rəsulullah
sallallahu əleyhi və selləm'in əmriylə reallaşdırılmışdı. Ka'b, razılaşma
daxilində olan xalqdan idi. Razılaşmağa xəyanət edincə, Müsəlmanları onun
pisliklərindən qorumaq üçün öldürülməsinə icazə verilməsi lazımlı oldu. Onun
öldürülməsi idarəçinin icazəsi olmadan, insanların fərdi olaraq və ya onlardan
bir camaatın qənaətiylə reallaşmamışdır. Bu gün bu sahədə bilinən sui-qəsd
hücumları isə belə deyil. Bu daşqınlığı İslam təsdiqləməz. Çünki bu, İslam və
Müsəlmanlar haqqında böyük pisliklərə səbəb olar. "[1]
Ka'b b. əl-Eşref öldürüldüyündə möminlər qüvvətli
idilər. Bu hadisədən sonra Yəhudilərin qüvvəti qırılmışdır. Onlardan hər biri
ancaq qorxaraq səhərləmişlər. Şeyhulislam İbn Teymiyye rahimehullah'ın əs-Sarimu'l-Meslul'da
izah etdiklərinə baxın. [2]
O zaman Müsəlmanlar qüvvətli olmaları və
Yəhudilərə qarşı qoya biləcək hazırlıqlarının olması səbəbiylə Ka'b'ı öldürdüklərini
elan etmişlər idi.
Amma bu gün onlar bir çox ölkələrdə
etdikləri partlatma və sui-qəsd hücumlarından sonra qaçırlar və onların
xaricindəki günahsız kəslər də buna görə şiddətli bəlalara uğrayırlar.
Yenə Müsəlmanlar - bu günlərdə görüldüyü
kimi - mislləmə edəcək gücə sahib deyildirlər.
Düşmənlərin bu kəslərin etdikləri səbəbiylə
dininizə və ümmətinizə müsəllət olmaları gözəl görülə bilərmi?
Əgər: "Onlar bu hücumlardan əvvəl
zatən bizə qarşı müsəllət olmuşlar" deyilsə,
Ümmətin yükünü yüngülləşdirməyə səy
qöstərməniz mi yoxsa daha da
ağırlaşdırmağa səy qöstərməniz mi lazımdır? Pisliyin azaldılması dini bir hədəf deyilmi? Yoxsa
vəziyyət belə dedikləri kimidirmi?: "Onlara parça toxudum, lakin onlar
üçün parça toxuyacaq kimsə görmədim. Bunun üzərinə toxuma dəzgahımı
qırdım."
Ka'b b. əl-Eşref xaincə öldürülməmişdir. Nevevinin
Muslim şerhinde[3] Qazı Iyazdan - Allah
hər ikisinə də rəhmət etsin - nəql etdiyi sözlərə baxın. Lakin bu gün edilənlər
xainlik əhatəsinin xaricində qalmaz.
Səhabə yalnız Ka'b'ı öldürmüşdür. Çünki
yalnız onun öldürülməsinə icazə verilmişdi. Amma bu kəslər yaş ya da quru hər
şeyi yox edirlər. Çünki partlatma hərəkətlərinin nə yuları nə də gəmi vardır!
Keçən şərhlər, eyni zamanda Yəhudi Əbu Rəfi
Selləm b. Ebi'l-Hukayk'ın və bənzərlərinin öldürülməsini dəlil gətirənlərə də
bir cavabdır. Allah ən yaxşı biləndir.
Burada iki əhəmiyyətli məsələ vardır:
Birincisi: Hədd cəzalarını kim tətbiq edər?
İdarəçimi, yoxsa xalqdan hər kəs tətbiq edə bilərmi?
İkincisi: İdarəçi hədd cəzalarını tətbiq
etməzsə xalqdan bəziləri - detala getmədən - onu tətbiq edə bilərmi?
Birinci məsələyə gəlincə:
Əhli Sünnə'nin zikr etdiyi görüş budur: Hədd
cəzalarını tətbiq haqqı başqalarının deyil, tək idarəçinin haqqıdır. Kimsənin
bu mövzuda çəkişməsi caiz deyil. Necə ki İmam Əhməd b. Hənbəl rahimehullah belə
demişdir: "Feyin bölünməsi və hədd cəzalarının tətbiq olunması idarəçilərə
aiddir. Heç kim bu mövzuda onları tənqid edə bilməz və onlarla çəkişə bilməz.
"[4]
İbnu'l-Medini rahimehullah da eynisini
dilə gətirərək belə demiştir[5] : "Feyin bölünməsi və hədd cəzalarının tətbiq
olunması idarəçilərə aiddir. Heç kim bu mövzuda onları tənqid edə bilməz və
onlarla çəkişə bilməz. "[6]
əl-Lalkai, İbnu'l-Medini'den bir kimsənin
xaricilərə və oğrulara qarşı özünü müdafiə edə biləcəyini söylədiyini və belə
dediyini nəql edər: "Bütün rəvayətlər bunların öldürülməsini deyil, yalnız
vuruşulmasını əmr etməkdədir. Ona hədd cəzasını özü tətbiq edə bilməz. Lakin
onun vəziyyətini Allahın idarəçi etdiyi kimsəyə həvalə edər və o da bu mövzuda
hökm edər."
Necə ki Qazı allame Şövqəni rahimehullah
bu mövzuda icma olduğunu açıqlayaraq belə demişdir:
"Lakin bu vəzifənin idarəçiyə aid
olduğuna bu xüsus ilə dəlil gətirmək mümkündür: Bizə mütevatir olaraq gəldiyinə
görə Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm zamanında, onun hüzurunda və onun əmriylə
olması xaricində heç kim hədd cəzası tətbiq etməmişdir. Raşid xəlifələr dövründə
və onlardan sonrakı bütün əsrlərdə və şəhərlərdə də vəziyyət belə idi. dalba
dal gələn əsrlərdə vəziyyət belə davam etmişdir. Bütün bunlar hədd cəzalarını tətbiq
işinin idarəçiyə aid olduğunu göstərməkdədir. İdarəçinin və ya İslam
sultanlarının olmadığı zaman hədd cəzalarını onlar tətbiq edər. Əgər İslam idarəçisi
və ya Allahın həddlərini tətbiq edəcək kimsə yoxsa bu vəcib Müsəlmanlara vəcib'i-
kifaye olar. Bu cəzalar bir kimsədən ancaq tətbiq olunmaqla düşər. Bu vəcib'liyin
əsli Müsəlmanlara istiqamətli olaraq qalmağa davam edər. ."[7]
Fiqh kitaplarına [8] baxan alimlərin sözlərinin
bu nəql edilənlərin xaricinə çıxmadığını görər. Ancaq köləsinə və ya nökərinə
qarşı əfəndinin vəziyyəti bundan xaricdir. Bu mövzunun detallarına girmənin
yeri bura deyil.
Şemsuddin Əbul-Ferac el-Makdisinin
Şerhu'l-Kebir'deki bu sözləriylə icma iddiasına dəlil gətirilmişdir: "Bir
məsələ: Hədd cəzasını idarəçi və ya onun vəzifələndirdiyi adamdan başqasının tətbiqi
caiz deyildir." Çünki bu Allah Təalanın haqqıdır və bu məsələ ictihada
möhtacdır. Bu işi haqqıyla yerinə gətirə bilməyəcək kimsəyə güvenilemez…"
Sonra rəy əhlinin kölə və ya nökərə hədd cəzasının əfəndisi tərəfindən tətbiq
olunmasını qadağan etmələrini və bu vəzifənin də idarəçiyə aid olduğu fikirlərini
zikr edər. Onlar deyərlər ki: "…Çünki hədd cəzası ancaq dəlil və təsdiq ilə
vəcib olar. Bunun üçün; şahidlərin ədalətli olması, birlikdə gəlmələri və ya
eyni məclisdə olmaları, zinanın həqiqətinin zikr edilməsi və digərləri kimi bir
fakihin bilməsi lazım olan şərtlər güdülər. Yenə bir fakih, bu mövzudakı
ixtilafları, bu mövzudakı doğru fikiri, təsdiqi vs. bilməlidir. Eynilə azad kəslərin
hədd cəzalarında olduğu kimi bu vəzifə idarəçiyə və ya onun vəzifələndirdiyi
kimsəyə həvalə edilir&"[9]
Bu söz ilə İmam Əhməd və İbnu'l-Medini'nin
sözləri müxaliflərin fikirinə zidddir. Çünki onların sözündəki: "Hədd cəzalarının
idarəçilərə aid olması keçmişdir" ifadəsi, elm əhlinin görüşünün bu şəkildə
keçdiyinə və möminlərin yolunun bu olduğuna bir dəlildir. Necə ki Şövqəni bunu
açıqca ifadə etmişdir. Bu mövzuda idarəçilərlə çəkişən üçün bu vəziyyətlər söz
mövzusudur:
1- Əhli Sünnə vəl-Camaatın əsaslarına
müxalif çıxmışdır.
2- Aydın olacağı kimi, idarəçilərə qarşı
fitnələrin qapısını açmışdır.
3- Müsəlmanlar arasında qarışıqlıq
qapısını açmışdır. Çünki hədd cəzalarının tətbiq olunması ictihada möhtacdır. Hədd
cəzasını haqqıyla yerinə gətirə bilməyəcək kəslərə bu mövzuda güvenilemez. Bu
işin idarəçiyə buraxılması lazımdır. [10]
Əks halda bu çəkişmə qapısını açar. Bunun
fitnəyə aparacağında bir şübhə yoxdur. Bəzən bu, cahiliyye nərələrinin atılmasına,
irqçiliyə, qrupçuluğa, məzhəbçiliyə və bənzərlərinə səbəb olar. Amma idarəçi
ictihadını tətbiq edəcək qüvvətə malikdir. Bu işi idarəçi tətbiq etdiyi zaman bəhs
edilən pisliklərdən yana ona etibar ədilər. Allah ən yaxşı biləndir.
Sizlər bu gün Müsəlmanların idarəçiləri və
ya onların vəkillərisinizmi? Bu mövzuda idarəçilərlə çəkişmək üçün dəliliniz nədir?
Sünnə və sələfdən gələn tətbiq, bu işdə çekişilemeyeceğini göstərməkdədir. Sizlər
sələfə tabe olanlarsınızmı?
Şeyhulislam İbn Teymiyye rahimehullah da
idarəçilərin zülmünə səbr etməyi əmr edən hədislər zikr etdikdən sonra belə
demişdir: "Onların zülmlərinə səbr etmək, onların haqqlarını vermək və məzlumun
haqqını Allahdan istəmək əmr edilməklə birlikdə, məzlumun bu kimi hallarda
üsyan edərək döyüşməsinə icazə verilməmişdir. Çünki belə bir vəziyyətdə döyüşmək
fitnədir. "Malı uğrunda öldürülən şəhiddir, dini uğrunda öldürülən şəhiddir"
buyurulmuşdur. Əgər oğrula vuruşsa bu fitnə olmaz. Çünki bütün insanlar bu
mövzuda köməkçi olarlar. Zalım kimsə xaricində xalqdan kimsə zərər görməz. İdarəçilərlə
döyüşmək isə bunun tam əksinənədir. Çünki bunda fitnə vardır. Onların zülmündən
daha böyük əhatəli bir pisliyə səbəb olar. Bu mövzuda qanuni olanı səbr etməkdir.
"[11]
İkinci Məsələ: İdarəçi hədd cəzalarını tətbiq
etməzsə baxılar; hisbe əhli/polislərin bunu tətbiq imkanları vardırmı? Və ya
bu, böyük alimlər və bənzərləri tərəfindən, ağırlıq təşkil edən pislik bir tərəfə,
böyük pisliklərə səbəb olmadan tətbiq oluna bilirmi? Şübhəsiz bu məsələnin
detalları vardır. Əgər bunu yerinə yetirməyə imkan varsa zalım maneə törədilər,
məzluma kömək edilər. - Daha əvvəl keçdiyi kimi - idarəçi və ya halqa qarşı bir
pislik meydana gəlmədən pisliyin qapısı bağlanılar. Dəlillərin ümumi ifadələrinə
və dinin qaidələrinə uyğun olan budur. Necə ki Şeyhulislam İbn Teymiyye
rahimehullah belə demiştir[12]
"Doğru görüş, "Əgər bunu ədalətlə yerinə yetirməyə güc çatdıra
bilsələr, hədd cəzalarını yalnız idarəçi və onun vəkilləri tətbiq edə bilər"
deyənin fikiridir. Fakihlerin dedikləri kimi bu iş idarəçiyə aiddir. Bu mövzuda
yalnız idarəçi ədalətli ola bilər və güc çatdıra bilər… Eyni şəkildə, idarəçi hədd
cəzalarını tətbiq etməzsə və ya ondan aciz qalsa, başqasının bu cəzanı tətbiq
imkanı var deyə bu işin ona həvalə edilməsi lazım deyildir…"
"Bu vəcib'lərdə əsl, onun ən gözəl şəkildə
yerinə yetirilməsidir. İdarəçi tərəfindən yerinə yetirilməsi mümkün olduğu
zaman ikinci bir adama ehtiyac olmaz. Əgər bunu idarəçi yerinə yetirməzsə və bu
cəzaların tətbiq olunması, tətbiq olunmamasından daha böyük pislik gətirməyəcəksə
sultandan başqaları tətbiq edər. Çünki bu yaxşılığı əmr etmək və pisliyi qadağan
etmək əhatəsindədir. Əgər bu cəzaların tətbiq olunması halında idarəçi və ya
xalq haqqında daha çox pislik meydana gələcəksə, bir pislik daha pisiylə aradan
qaldırılmaz. Allah ən yaxşı biləndir. "[13]
Şeyhulislam İbn Teymiyye rahimehullah'ın
qərarı dəlillərə və qaidələrə uyğundur. Bir şeyin hamısı ələ keçməzsə, ələ keçən
qisimi tərk edilməz. Məsləhətləri və mefsedetleri güdmək dində əhəmiyyətli bir
məsələdir. Ancaq bu məsələnin qeydləri və şərtləri vardır. Qapı hər kəsə açıq
deyildir.
Şeyhulislam İbn Teymiyye rahimehullah'ın
qoyduğu şərtlərlə birlikdə zikr etdiyi şeylərdə ümmətə zərər verəcək bir pislik
yoxdur. Müxaliflərin etdiklərində isə daha əvvəl zikr edilən pisliklər söz
mövzusudur. Çünki idarəçi aciz olsa hədd
cəzalarının tətbiq olunmasında fitnə olmaz. Çünki o zəif və acizdir. Əgər idarəçi
bunu yerinə yetirmirsə, Şeyhulislam fitnədən salamatlıqda olmağı şərt qoşmuşdur. Yenə xalqın da fitnədən salam olmalarını şərt
qoşmuşdur. Bu, onun qərarlaşdırdığı görüşün hamısındandır. Allaha həmd olsun.
Əks halda maslhatların və mefsedetlerin
ancaq dinin ölçülərinə görə təqdir ediləcəyinin bilinməsi lazımdır. Böyük alimlər
bu sahənin mütəxəssisləridir. Bu qapı hər kəsə açıq deyildır.
Müasirlərin etdikləri şeylər pisliklər
olaraq geri dönməkdədir. Bu harada, imamların menheci harada?
Hər vəziyyətdə, Şeyhulislamın zikr etdiyi
şərtlərdən birinin yerinə gəlməməsi halında xalqdan fərdlər, pislikləri maneə
törətmək üçün hədd cəzalarını tətbiqi tərk edərlər.
Ehtimalla bu səbəblə fəzilət sahibi Şeyx
Saleh əl-Fevzan hafazahullah belə demişdir: "Xülasəylə, hədd cəzalarının tətbiq
olunması sultanın səlahiyyətlərindəndir. Əgər Müsəlmanların sultanı yokdursə
yaxşılığı əmr edib pisliyi qadağan etməklə, Allah Təalaya hikmət və gözəl öyüd
ilə dəvət etməklə və ən gözəl olan mübarizə ilə kifayətlənilər. Fərdlərin hədd
cəzalarını tətbiqləri caiz deyildir. Çünki bu - izah etdiyimiz kimi -
qarışıqlığa və fitnələrin meydana gəlməsinə səbəb olar. Bunda, ələ keçəcək məsləhətdən
daha böyük pisliklər vardır. Qəbul edilən din qaydalarından biri, pisliklərin
maneə törədilməsinin, yaxşılıqların əldə edilməsindən əvvəl gəlməsidir.
"[14]
Şeyx Əbdüləziz b. baz rahimehullah, özlərinə
zəmanət verilənlərdən kobudluq edənlər haqqında soruşulan bir suala cavab verərkən
onların şəri məhkəməyə həvalə ediləcəklərini zikr etmişdir. Şəri bir məhkəmə
olmadığı zaman nə ediləcəyi soruşulunca da belə cavab vermişdir: "Şəri bir
məhkəmə olmazsa yalnız nəsihət verilər. İdarəçilərə nəsihət verilər və onlar
xeyirə istiqamətləndirilərlər. Bu mövzuda Allahın diniylə hökm etmələrinə qədər
onlarla köməkləşilər. Amma yaxşılığı əmr edib pisliyi qadağan edən əl uzadar,
öldürər və ya vursa bu caiz deyildir. Lakin idarəçilərlə Allahın qullarına
Allahın diniylə hökm etmələrinə qədər ən gözəl şəkildə köməkləşilər. Əks halda
nəsihət vermək, onu xeyirə istiqamətləndirmək, pisliyə ən gözəl şəkildə qarşı çıxmaq
lazımdır. Edilməsi lazım olan budur. Allah Təala: "Nə qədər bacarırsınızsa
Allahdan qorxun...." (Təğabun 16) buyurmuşdur. Çünki əl ilə qarşı çıxmaq,
öldürmək və ya döymək daha çox pisliyə səbəb olar. bu mövzunu bilən heç kim
şübhə etməz ki, bu daha böyük pislik gətirər. "[15]
Əgər belə deyilsə: Bəzi səhabələrin bəzi günah işləyən kəsləri hədd
cəzası olaraq öldürdüklərinə dair rəvayətlər gəlmişdir. Bunlardan biri də
budur:
Ömər b. əl-Hattab radıyallahu ənh Rəsulullah
sallallahu əleyhi və selləm'ə mühakimə olmağı qəbul etməkdən üz çevirən birini
öldürmüşdür.
Həfsə bt. Ömər radıyallahu ənh'ə sehr edən
bir nökərin öldürülməsini əmr etmişdir.
Cundeb əl-Xeyr b. Ka'b əl-Əzdi radıyallahu
ənh - səhabədən olması haqqında ihtiaf olsa da - bir sehrbazı öldürmüşdür.
Kor bir adam Nəbi sallallahu əleyhi və
selləm'ə təhqir edən bir nökəri öldürmüşdür.
Cavab: Bu hekayələrdən bəzisi səhih
olaraq gəlmiş, bəzisi isə səhih deyildir.
Sələfin tətbiqində ümumi vəziyyət, hədd cəzalarını
sultana buraxmaq və bu mövzuda onunla çəkişməməkdir.
Ömər radıyallahu ənh'ın öldürdüyü münafiq
haqqındakı hekayə səhih deyildir. Əksinə səhih olan rəvayətlərə də zidddir. Necə
ki Ömər radıyallahu ənh, Hatib'in öldürülməsi üçün Rəsulullah sallallahu əleyhi
və selləm'dən icazə istəmişdir. Bununla birlikdə onun öldürülməyi layiq olduğuna
inanırdı. Bunun kimi bəzi hallarda Ömər radıyallahu ənh, Rəsulullah sallallahu əleyhi
və selləm'dən bəzi insanları, özbaşına öldürmək üçün önə atılmadan, icazə istəmişdi.
Zikr edilən bəzi şeylərə qarşı çıxanlardan
biri möminlərin əmri Osman radıyallahu ənh'dır. O zaman Osman radıyallahu ənh, Əbdürrəhman
b. Zeydə sehr edən nökəri öldürməsini əmr edən Həfsə radıyallahu ənh'əyə qarşı
çıxmışdır:
Ahmed'in[16] rəvayət etdiyinə görə bu xəbər Osman radıyallahu
ənh'ə çatınca o buna qarşı çıxmışdır. Bunun üzərinə Abdullah b. Ömər radıyallahu
ənh'imə gəlmiş, nökərin vəziyyətini xəbər vermişdir. Deyər ki: "Sanki
Osman özünün icazəsi olmadan bu iş edildiyi üçün qarşı çıxır kimi idi"
İbn Əbi Şeybe'nin[17]
rəvayətinə görə bu xəbər Osman radıyallahu ənh'ə çatınca şiddətlə qarşı
çıxmışdı. İbn Ömər radıyallahu ənh'imə ona gəlmiş və o nökərin sehrbaz olduğunu
və bunu etiraf etdiyini söyləmişdi. Onun etdiyi cadunu tapmışlar idi. Osman
radıyallahu ənh buna yalnız özünün icazəsi olmadan öldürüldüyü üçün qarşı çıxır
kimi idi.
Beyhaki'nin[18] rəvayətində; bu xəbər
Osman radıyallahu ənh'ə çatınca buna hirsləndi. İbn Ömər radıyallahu ənh'imə
ona gəldi və belə dedi: "O nökər sehrbaz idi. Sehr etdiyini də etiraf etdi
və o cadunu çıxardım." Bunun üzərinə Osman radıyallahu ənh imtina etdi. İbn
Ömər radıyallahu ənh'imə dedi ki: "Sanki özünün əmri olmadan öldürüldüyü
üçün hirslənmişdi."
Şerhu'l-Kebir[19] adlı kitabın sahibi də
bununla dəlil gətirərək belə demişdir: "Həfsə radıyallahu ənh'ənin hərəkətinə
gəlincə, Osman radıyallahu ənh ona qarşı çıxmış və bu özünə ağır gəlmişdir…"
Bu, möminlərin əmri olan Osman radıyallahu
ənh'in Həfsə radıyallahu ənh'əyə sehrbaz nökəri özünün icazəsi olmadan öldürməsindən
ötəri qarşı çıxdığına dair açıq bir dəlildir. Əgər Həfsə radıyallahu ənh'ənin hərəkətinin
caiz olduğunda ittifaq olsaydı Osman radıyallahu ənh ona şiddətlə hirslənməzdi.
Şerhu'l-Kebir'de[20], əfəndinin, nökəri
çubuqla cəzalandıracağı, ancaq bir rəvayətdə əl kəsmə və ya öldürmənin sultan tərəfindən
ediləcəyi keçər. Çünki əfəndi kölənin sahibidir. Şafii'nin məzhəbinin zahiri də
budur…"
Səhabə və onlardan sonrakılar ixtilaf
etdikləri zaman onların sözlərindən xarici dəlillərlə, alimlərin əksəriyyətinin
fikiriylə, dinin qaidələri və ruhuyla dəstəkləniləni seçərik. Bütün bunlar hədd
cəzalarını tətbiq işinin sultana buraxılmasını və bu mövzuda çəkişməmək lazım
olduğunu dəstəkləməkdədir.
Yenə belə deyilər: Həfsə radıyallahu ənh'ə
təvildə tapılmışdır. Nökəri haqqında bu təvili etməyə daha haqq sahibidir. Çünki
o, nökərini te'dib edə bilər, ona hədd cəzası tətbiq edə bilər. İbn Ömər radıyallahu
ənh'imənin: "Onun nökəri sehrbaz idi və sehr etdiyini etiraf etdi, o
cadunu çıxardım" deməsi də bunu dəstəklər. Allah ən yaxşı biləndir.
Sizlər idarəçilərsinizmi yoxsa hədd cəzası
tətbiq etdiyiniz kəslər əsir və nökərləriniz olub siz onların əfəndilərisinizmi?
Siz nə onlardan nə də bunlardan olmadığınıza
görə, Həfsə radıyallahu ənh'ə hekayəsini niyə dəlil gətirirsiniz? Əksəriyyətin
buna sənəd vermədiyini, Osman radıyallahu ənh'in buna qarşı çıxdığını və Həfsə
radıyallahu ənh'ənin nökərinin sehrbaz olması səbəbiylə onu öldürdüyünə dəlil gətirdiyini
görürsünüz. Bütün bunlar sizin əleyhinizdədir!
Cündüb əl-Əzdi sehrbazı öldürdüyündə
Velid b. Ukbe b. Əbi Muayt Cündübün hapsedilmesine əmr vermişdi. [21] O bir səhabə idi və Osman radıyallahu ənh onu
Kufə qubernatoru olaraq təyin etmişdi. Bu da onun Cündübə qarşı çıxdığını göstərməkdədir.
Necə ki bu Osman radıyallahu ənh'in əmriylə olmuşdur. Çünki Velid, Osman
radıyallahu ənh'in Kufə qubernatoru idi. Allah ən yaxşı biləndir.
Bəziləri, bəzi kafirlərə, idarəçiyə
müraciət etmədən sui-qəsd hücumu etmənin caiz olduğuna bunu dəlil gətirmişlər: Əbu
Davud, Nəsəi və başkaları[22] İbn Abbas
radıyallahu ənh'imədən bu hədisi rəvayət etmişlər:
"Kor bir adamın bir ümmü vəlidə uşaq doğan nökəri vardı, Nəbi sallallahu əleyhi
və selləmə söyər, onun haqqında yaraşıqsız şeylər söyləyərdi. Kor onu bundan nəhy
edər, lakin kadın imtina etməz, amma yenə onu məhrum edər amma dinləməzdi. Qadın
bir gecə Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm haqqında yaraşıqsız şeylər söyləməyə,
ona söyməyə başladı. Bunun üzərinə kor xəncəri götürdü qadının qarınına batırdı
və üzerine yüklənib onu öldürdü. Ayaqları arasına bir uşaq düşdü. Qadın oranı
qana buladı. Səhər olunca hadisə Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmə izah
edildi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm xalqı toplayıp belə dedi:
"Edəcəyini etmiş olan bu adamı Allaha həvalə edirəm,
şübhəsiz mənim onda bir haqqım var, amma ayağa qalxsa müstəsna." Bunun üzərinə
kor qalxdı, saflari yararaq və titrəyərək Nəbi sallallahu əleyhi və selləmin
önünə gəlib oturdu və:
"Ey Allahın Rəsulu! Mən o nökərin sahibiyəm. Sənə söyər və sənin
haqqında çirkin sözlər söyləyərdi. Onu nəhy edərdim dinləməz, məhrum edərdim
vazgeçmezdi. Mənim ondan inci dənəsi kimi iki oğulum var. O mənə qarşı da
yumşaq idi. Dünən gecə yenə sənə söyməyə və haqqında çirkin sözlər söylemeye
başladı. Mən də xəncəri götürüb qarınına batırdım, üzərinə yüklənib onu
öldürdüm!" dedi. Bunun üzərinə Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm:
"Diqqət yetirin! Şahid olunuq ki o
qadının qanı hederdir" buyurdu.
Deyirlər ki, "Bu Kor nökərini Rəsulullah sallallahu əleyhi və
selləmə söydüyü üçün öldürdü və Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm də ona qarşı
çıxmadı. Biz də Müsəlmanların ölkələrinə girən bu kəslərin çoxunun ölkələrimizə
bu nökərdən daha çox zərər verdiklərini görürük. Onları öldürdüyümüz üçün bizə
niyə qarşı çıxır və onların vəziyyətini idarəçilərə buraxmamızı niyə lazımlı
edirsiniz?
Bu şübhəyə inşaallah bir neçə baxımdan
cavab veriləcək:
Birincisi: Qazı'nın - xüsusilə qanlar barəsində - ancaq dəlil ilə
hökm edə biləcəyi bilinməkdədir. Bu hekayədə də Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm
- adam qatil olmaqla birlikdə - kor adamın sözüylə əməl etmişdir. Bu hökm Nəbi
sallallahu əleyhi və selləmə hastır. Çünki digər qazı'ların əksinə, Nəbi
sallallahu əleyhi və selləmin dəlillərə müraciət etmədən öz məlumatıyla hökm
verməsi caizdir. Bu da ancaq Allah Azze və Cellenin Nəbi sallallahu əleyhi və
selləmə vəhy etməsi ilə olmaqdadır.
Necə ki əs-sindi Sunənu'n-Nəsəi ta'likinde[23] belə demişdir: "Nəbi sallallahu əleyhi və
səlləm vəhy ilə o adamın doğru söylədiyindən xəbərdar edilmiş ola bilər."
Əgər: Bu dəlilsiz olaraq hədisin təsis
edilməsidir deyiləcək olsa
Cavab: Bunu Nəbi sallallahu əleyhi və
selləmin bu sözü təsis etməkdədir: "Əgər insanlara iddia etdikləri hər
şey veriləcək olsaydı, insanlar kəslərin qanlarını və mallarını iddia edərdilər.
Lakin and, iddia edənə düşər. "[24] Hədis, yalnız iddiaya etibar edilməyəcəyinə
dəlil olmaqdadır.
Necə ki Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm
belə buyurmuşdur: "Şübhəsiz sizlər iddialarınızı mənə gətirirsiniz. Biriniz
dəlilini digərininkindən daha qüvvətli təqdim edə bilər və onun lehinə
hükmedebilirim."[25]
Bu, Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in insanlar arasında dəlil ilə
hökm etdiyini göstərməkdədir. Necə ki bəzən öz məlumatıyla hökm vermişdir. Bu
da özünə xas xüsusiyyətlərdəndir. Elm əhlinin seçilən fikirinə görə başqaları
bu hökmdə deyildir.
İkincisi: Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in xalqdan fərdlərə
ölümü haqq edənləri öldürmələri üçün sənəd vermədiyini göstərən xüsuslardan
biri, kor adamın insanları yararaq və titrəyərək gəlməsidir. Yəni etdiyindən ötəri
qorxurdu. Bir rəvayətdə: "yellənərək gəldi" şəklindədir. Bu, gedişdə
sarsılmaq deməkdir. Əgər kor adam etdiyi şeyin sənəd verilmiş bir hərəkət olduğunu
bilsə, bunun nəticəsindən və Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in hirslənməsindən
qorxmazdı.
Yenə, kor adam başlanğıcda etdiyi şeyi etiraf etməmişdir. Əksinə
oturanlarla birlikdə oturmuş, etdiyi şeyi ancaq Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in
insanlara: "Edəcəyini edən adamı Allaha həvalə edirəm. Şübhəsiz mənim
onun üzərində bir haqqım vardır. Ancaq özü qalxsa müstəsna" deyərək
etdiyi vəzindən sonra xəbər vermişdir. Bu da kor adamın bu işdə sənəd verilmədiyini
bildiyini göstərər.
Üçüncüsü: Kor adam, ümmü vəlid nökərini özünə aid olduğu üçün, hədd
cəzasını tələb edən bir cinayət törətdiyində əfəndisi olaraq onu cəzalandıra
biləcəyi və öldürə biləcəyi fikirində idi. Bununla birlikdə, daha əvvəl açıqlandığı
kimi bu, seçilməyən bir görüşdür. Sizlər isə idarəçi olmadığınız kimi Müsəlmanlardan
və digərlərindən öldürdüyünüz kəslərin əfəndiləri də deyilsiniz!
Dördüncüsü: Əgər bu hökmün insanlardan fərdlərə də caiz olduğunu qəbul
etsək, şübhə yox ki olacaq olan olar. Əgər bu vəziyyət daha böyük pisliklərə səbəb
olmasaydı, meydana gələnlər bunun əksinə bir şəkildə reallaşmazdı. Razılaşmalı
kəsləri xalqdan fərdlər öldürsə bu böyük bir pisliyə səbəb olar. Nəhayət sizlərin
Müsəlmanları və digərlərini öldürməklə qalmadığınızın ən böyük şahididir. Əksinə
sizlər özünüzü də öldürməkdəsiniz! Dəlil harada, iddia harada?
Bu fikirlərin sahiblərindən biri məqsədini reallaşdırmaqdan aciz
qaldığında özünü öldürməyə və imkan tapsa özüylə birlikdə eyni fikirə ortaq
olduğu qardaşlarını da öldürməyə cəhd edir. Tutulub sirlərinin ortaya çıxarılmasından
qorxurlar. Beləcə bir çox cinayətləri bir araya gətirmiş olurlar. Bu, alimlərin
menhecini tərk edib dinini oradan buradan öyrənənlərin aqibətidir. Pis sondan
Allaha sığınarıq!
Nəbi sallallahu əleyhi və selləmin
"Məhəmməd yoldaşlarını öldürür" deməmələri üçün İbn Selulu öldürməyi
tərk etdiyini bilmirlərmi? Halbuki İbn Selul, Nəbi sallallahu əleyhi və selləmə
söyərək öldürülməyi layiq olmuşdu.
Allah Azze və Cellenin bu ayəsini bilmirlərmi?
"Müşriklərin Allahdan başqalarına tapındıqlarını söyməyin. Yoxsa onlar
da elmsiz olaraq düşməncəsinə Allahı söyərlər.." (Ən'am 108)
Bu kəslər; "Kafirlərin qurban olduğunu
açıqlamayanlar təxribata uğramışlar" deyir. Yaxşı bu necə olur? Halbuki ayə
zəiflik hallarında müşriklərin öldürülməsi bir tərəfə, onlara söyməkdən dahi
qadağan etməkdədir! Qur'an uduzmaya və müvəffəqiyyətsizliyəmi dəvət edir? Zəiflik
halıyla qüvvət halını ayırt etmirlərmi?
Bunlar bizə bu kəslərin fiqhinin, sələfin
olduqca əhəmiyyət verdiyi bu mövzuda hara çatdığını göstərməkdədir.
Şeyhulislam rahimehullahın bu
sözlerini[26] düşünün: "Məsləhətlərlə mefsedetler və yaxşılıqlarla pisliklər
ziddiyyət təşkil etsə və ya bunlar qarışsa bunlardan ağırlıq təşkil edəninin
seçilməsi lazımdır. Çünki əmr və qadağan etmə məsləhətin əldə edilməsini və
mefsedetlerin def edilməsini ehtiva edirsə buna ziddiyyət təşkil edən vəziyyətə
baxılar; əgər qaçırılan məsləhətlər və ya meydana gələn mefsedetler daha çoxsa
bu əmr edilən bir şey olmaz. Hətta mefsedeti məsləhətindən çox isə bu haram
olar. Lakin məsləhətlər və mefsedetler dinin ölçüləriylə dartılar. İnsan
naslara tabe olmağa nə vaxt güc çatdırsa bundan sapa bilməz. Əks halda bənzərlərini
bilərək fikiriylə içtihat edər. Bundan və hökmlərə dəlalətindən xəbərdar olan
kimsənin naslara ehtiyac duyması azdır"
Şeyhulislamın sözlərindəki məqsəd açıqdır.
Burada məqsədin bu olduğu qəbul edilmişdir: adam başqa bir nas ilə ziddiyyət təşkil
etmədikcə nas ilə əməl edər. Daha əhəmiyyətli olan bir şeyi qaçırmadığı müddətcə
və ya dəlilin qadağan etdiyi daha pis bir şey meydana gəlmədiyi müddətcə dəlil
ilə əməl edər. Amma naslar ziddiyyət təşkil etsə məsləhətlərlə mefsedetleri
dartar. Bütün bunlarda ölçü dindir. Naslardan xəbərdar olan məsləhətləri və
mefsedetleri bilmədə müvəffəqiyyətli olar. Bu mövzudakı səhih araşdırmadan
sonra daha əhəmiyyətli bir vəcibi yerinə yetirmək üçün bir vəcibi tərk edən
kimsə dinin naslarına tabe olmuşdur. Nasların xaricinə çıxmış olmaz.
Şeyhulislam rahimehullah belə
demiştir[27] : "Yaxşılığı əmr etmək və pisliyi qadağan etmək ən böyük vəcib'lərdən
və ya müstəhəblərdən olduğuna görə bunun məsləhətinin mefsedetine ağırlıq təşkil
etməsi zəruridir. Çünki rəsullar bunun üçün göndərilmiş, kitablar bunun üçün
endirilmişdir. Allah fəsadı sevməz. Əksinə Allahın bütün əmrləri məsləhətin
özüdür. Necə ki Allah Təala yaxşılığı və iman edib saleh əməllər işləyən
islahatçıları tərifləmiş, fəsadı və fəsadçıları bir çox yerdə pisləmişdir. Yaxşılığı
əmr və pisliyi qadağan etmənin mefsedeti, məsləhətindən çox isə bir vəcib tərk
edilmiş yaxud bir haram işlənmiş olsa dahi Allah onu əmr etməmişdir."
Yenə belə der [28] : "Lakin əgər
pisliyə qarşı çıxmaq, ancaq ondan daha çirkin olanıyla davam edirsə, pisliyin
bu şəkildə aradan qaldırılması da bir pislikdir. Yaxşılıq, ancaq mefsedeti məsləhətindən
çox olan qarşı çıxmaqla əldə edilə bilirsə, bu yaxşılığı bu şəkildə qazanmağa
çalışmaq da bir pislik olar."
[1]
Fetava'l-Eimme Fin-Nevazili'l-Mudelheme (101)dən nəqlən.
[2]
(2/411-412)
[3]
(12/371)
[4] Abdus b. Malik
el-Attarın Əhməd b. Hənbəldən rəvayət etdiyi Usulu's-Sunne (s. 66 nömrə: 30)
baxın.: əl-Lalkai, Şərhi Üsulu Etiqadı Əhl-his-Sunne (1-2/160)
[5] əl-Lalkai (1-2/168)
[6] (1-2/169)
[7] Vebilu'l-Gamam Alə Şifau'l-Evam (2/332) Məhəmməd Subhi Hallak
hafazahullahın təhqiğiylə, Mektebetu İbn Teymiyye və Mektebetu'l-İlm nəşri. Baxın.:
Əbul-Hasen Yəhya b. Ebi'l-Hayr əl-İmranı əş-Şafii əl-Yeməni - vəfatı hicri 558)
əl-Bəyan Fi Mezhebi'l-İmam Şafii (12/376) Kasım b. Məhəmməd ən-Nuri təhqiğiylə, Daru'l-Minhac nəşri.
[8] Məsələn Şemsuddin
el-Makdisinin Şerhu'l-Kebir'ine (26/175-176) baxın. Təhqiq: Şeyx Abdullah b.
Abdulmuhsin ət-Turki. Hecr nəşri.
[9] (26/170, 172 məsələ
nömrə: 4371, 4372) Təhqiq: Abdullah b. Abdulmuhsin ət-Turki, Hecr nəşri.
[10] Baxın.: əl-Muqni
(26/170-171) Təhqiq: Dr. ət-Turki
[11] əl-İstiqamət (1/35-36)
[12] Mecmuu'l-Fetava
(34/176)
[13] Buna bənzər şərhlər
üçün Şeyx İbn Baz rahimehullahın sözlərinə baxın Məcmunun Fetava və Makalatun
Mutenevvia (6/64-65)
[14] Fetava'l-Eimme
Fin-Nevazili'l-Mudelheme (170)
[15] Fetava'l-Eimme
Fin-Nevazili'l-Mudelheme (s. 67-68)
[16] əl-Müsned (1779) isnadı səhihdir.
[17] əl-Musannef (9/416
nömrə: 7961, 10/135-136 nömrə: 9029) hekayənin əsli üçün baxın.: əl-Muvatta və
Abdurrazzakın Musannefi.
[18] əs-Sunenu'l-Kubra
(8/136)
[19] (26/176) Təhqiq: Şeyx
Abdullah b. Abdulmuhsin ət-Turki, Hecr nəşri.
[20] (26/175-176)
[21] Baxın.: əl-İsabe
(1/615-616). Cundub b. Ka'b el-Ezdinin hal tərcüməsi.
[22] Əbu Davud (4361) Nəsəi
(4070) Baxın.: Keşfu'l-Gumme Bəyanı Hasaisi Rasulillah sallallahu əleyhi və səlləm
və'l-Ümmə kitabının tahrici (s. 234) isnadı səhihdir.
[23] (4/108) Daru'l-Fikr nəşri.
[24] Buxari (4552) Muslim (1711) "Dəlil gətirmək iddia edənə
düşər" çoxu ilə rəvayəti üçün baxın.: İrvau'l-Galil (4261)
[25] Buxari (6967) Muslim
(1713)
[26] Mecmuu'l-Fetava
(28/129)
[27] əl-Əmri bil-Mə’ruf və’n-Nəhyu
Ani’l-Munker (s. 17)
[28] Minhacu's-Sunne
(4/536)