MÜQAYİSƏ VƏ RƏY ƏHLİNƏ REDDIYYE

MÜQAYİSƏ VƏ RƏY ƏHLİNƏ REDDIYYE

ər-Rəddi alel müqayisə ver rəy

Allah azze və Celle belə buyurur: Heç şübhəsiz biz kitabı sənə insanlar arasında Allahın sənə göstərdiyi şəkildə hökm etməyin üçün haqq ilə göndərdik. (Nisa/105)

Onların aralarında Allahın endirdiyi ilə hökm et sənə gələn haqqı buraxıb da onların həvəslərinə əsla uyğun gəlmə (Maidə/48)

Allah azze və Cellenin endirdikləri : isə Kitab və Sünnədir.

Allah azze və Celle belə buyurur: Allah sənə kitabı və Hikməti endirdi. Və bununla sənə bilmədiyin şeyləri öğretti.Allahın sənin üzərindəki fəzli kərəmi çox böyükdür. (Nisa/113)

Allahın ayələrini əyləncə edinmeyin.Allahın üzərinizdəki nemətini və sizə öyüd vermək üçün endirdiyi Kitabı və Hikməti hatırlayın.Allahdan  qorxun və bilin ki Allah hər şeyi haqqıyla biləndir. (Bəqərə/231)

Necə ki sizə öz içinizdən ayələrimizi oxuyan sizi təmizləyən sizə kitab və hikməti öyrədərək bilmədikləriniz təlim keçdirən bir peyğəmbər göndərdik. (Bəqərə/151 Əli İmran/164)

Sizin evlərinizdə oxunan Allahın ayələrini və bir də hikməti xatırlayın. Şübhəsiz ki Allah lətifdir habir'dir.(Ahzab/34)

Sizə özünə sarıldığınız təqdirdə dəlalətə düşməyəcəyiniz iki şey buraxdım Bunlar Allahın kitabı və mənim sünnəm. (Hakim.1/93.s)

Rəsulullah (s.ə.v) də belə buyurur: Diqqət yetirin Mənə Quran və bir də misli verildi. (Ebu Davud 5.c.4604)Yukarıda Bəhs etdiyimiz Ayələrdə Kitab dan qəsd Quran Hikmətdən qəsd isə Sünnedir.Ayet və hədislərin açıq ifadələrindən də aydın olduğu kimi insanların tabe olmaları üçün endirilən bu şəriət rəsulun Allahdan götürərək insanlara öyrətdiyi oxutduğu təlim keçdirdiyi və sarılmalarını əmr etdiyi kitab və sünnədir.

Allah azze və Celle belə buyurur: Rəbbinizdən sizə endirilənə uyun (Ə'raf/3) -Onunla hərəkət edin onunla hökm edin Çünki- Hər kim ki Allahın endirdiyi ilə hökm etməz isə işdə onlar kafirlərin də özləridirlər. (Məide/44)

Bu ayəti kərimlərin ortaya qoyduğu məna göz qarşısında saxlanılsa artıq mümkündürmü ki rəsul Allahın endirdiyindən qeyri şeylərə tabe olsun. Yenə mümkündürmü ki insanlar arasında Allahın endirdiyindən qeyrisi ilə hökm etsin. Allah azze və Celle nin nəyi endirdiyi isə məlumdur. Yəni Quran da açıqca zikr edildiyi kimi Allahu Təala Kitab və Hikməti endirmişdir. Və insanlar Arasında bunlar ilə hökm edilməsini əmr etmişdir.

Allahın sənə göstərdiyi şəkildə insanlar arasında hökm edəsin deyə sənə Kitab, ı haqq ilə endirdik Allah Rasülü,nün bir əsla söykənərək hökm etməsi əmr edilmişdir. Ayələrdə də aydın olduğu kimi Allah ın endirdikləri Kitab və sünnədir. Rəsul (s.ə.v) də Allahın endirdiyi və göstərdiyi şəkildə hökm etməsi əmr edilmişdir.

İbn Abbas belə deyər: rəydən çəkinin Allah mələklərin rəyini rədd etmiş və Mən sizin bilmədiklərinizi bilərəm demişdir. Peyğəmbərinə də; Allahın sənə göstərdiyi kimi hökm ver demiş öz fikirinlə hökm ver deməmişdir. (Haravi Zemmu'l-Kelam.no:260)

Avf b.Malikin nəql etdiyinə görə Peyğəmbər (s.ə.v) belə buyurmuşdur: Ümmətim yetmiş sür təriqətə ayrılacaq. Bunlar içində ümmətim üçün en təhlükəli olanı məsələləri öz fərdi fikirləriylə Müqayisə edib halalı haram haramı halal edən təriqətdir.

Hədisin Hamısını Taberani əl-Mu'cemul-Kebir'de və ayrıca Bezzar rəvayət etmiş olub ravileri Səhihin ravileridirler.Hadis səhihdir. Hatib əl-Bağdadi əl-Fakif vəl-Mütefakkih 1'179-180; Harevi Zemmu'i-Kelam.no:246.(58b-59a) Tarıhu Bağdad XIII, 307-311 Beyhaki əl-Medhal 34-35 İbn Abdülberr Məscidi beyani'l-ilm ıı. 163.Hakim Müstedrek IV, 430 Hakim hədisin Buxari və Müslimin şərtlərinə görə səhih olduğunu söyləmişdir.

İmam Buxari Kitabul idiysəm bi's-Sünne Babı Ma Yuzkeru min Zemmi'r-Re'yi və Tekellüfi'l-müqayisə başlığı altında iki hadisə yer verər bunlardan bir dənəsi Urvedən nəql edilməkdədir və Abdullah b.Amrin bir hədisini xəbər verməkdədir. İkinci hədis isə Ame'ş'ten nəql edilməkdədir. Sehl b.Hanifin İttehümü re'yekum alə dinikum din mövzusunda rə"ylərinizə güvənməyin ifadəsinə yer verməkdədir.

İbn Həcər Buxari şərhində bu babda Beyhakidən canlı İbn Məsud dan belə bir rəvayətə yer verər. Summe yahdusu qövmün yakisune'l ümirə bi-araihim fe yehdimu'l-İslame-Sonra bir birlik törəyəcək işləri öz rəyləri ilə müqayisə edərək ələ alacaqlar və İslamı yıxacaqlar. (İbn Həcər XIII/241-247)

Ubade b. Samit Hz Peyğəmbərin; Rəyinizlə fətva verməyin dediyini söyləyər. (Haravi Zemmu'l-Kelam.no:284)

İbn Ömər təvaf əsnasında Cabir b. Zeyd ilə qarşılaşar və ona: Ey Ebü'ş-Şa'şa Sən Basranın fakihisin yalnız Quran və Sünnə ilə fətva ver; əgər bunun xaricində bir şey etsən həm həlak olmuş həm də milləti həlaka sürümüş olarsan. (Harevi Zemmu'l-Kelam.no:267)

Bir şəxs İbn Abbasa gəlir və Görüşün nə deyə soruşar. İbn Abbas Mən rəy ilə danışdığım təqdirdə ayaqlarımın sürüşməsindən qorxaram deyər. (Haravi Zemmu'l-Kelam.no:266)

Ömər deyir ki: Səhabələri rəy Sünnənin düşmənidirlər. Hədisləri əzbərləməyi bacara bilmədilər özlərinə sual soruşulduğu vaxt te bilmirik deməkdən utandılar və rəylərinə söykənərək Sünnələrə tərs düşdülər. Onlardan uzaq durun. (Harevi Zemmu'l-Kelam.no:253)

Səid b. əl-Müseyyeb xəbər verir; Ömər b. əl-Hattab (r.ə) insanlar arasında ayağa qalxaraq; Ey insanlar bilin ki Ashabu'r-re'y Sünnənin düşmanlarıdır.Ömerin canı əlində olan Allaha and içərəm ki Allahın peyğəmbəri vəfat etmədən və vəhy kəsilmədən Allah insanları rəydən müstağni etdi. Əgər din rəy ilə olsaydı mestlerin altına sığal çəkmək üstünə sığal çəkməkdən daha doğru olardı. Aman ha onlardan çəkinin. (Harevi Zemmu'l-Kelam.no:252)

İbn Abbasdan belə dediyi rəvayət olunmuşdur: Cahiliyyə xalqı bəzi şeyləri yerlər idi bəzi şeyləri də iyrəndiklərindən solayı yeməzdilər. Deyərkən Uca Allah Peyğəmbərini göndərdi və Kitabını endirdi. Halalını və haramını açıqladı. Artıq onun haram etdiyi haramdır halal etdiyi də halaldır. Haqqında şərh etmədiyi isə bağışlanılmışdır. Sonra Dəkı: Mənə vəhy olunanda yeyən kimsə üçün haram edilmiş bir şey tapa bilmirəm ayəsini sonuna qədər oxudu. (En'an/6) Buxari təfsir. 99 Müslim zəkat. 24 Tirmizi libas. 6 İbn Macə ətimə. 60) Əbu Davud/13/429-430)

Şa'bi'den nəql edilən bir rəvayətdə İbn Məsud belə deyir: Görüşün nə görüşün nə deməkdən çəkinin. Sizdən əvvəlkilər belə dedikləri üçün həlak oldular. Bir şeyi digərinə müqayisə etməyin yoxsa ayaqlarınız sürüşər. (Harevi Zemmu'l-Kelam.no:271)

Şa'bi kanalıyla Mesruktan gələn bir rəvayət belədir. Müqayisə edib də buna görə ayaqlarımın sürüşməsindən qorxaram. (Harevi Zemmu'l-Kelam.no:283)

Şa'bi dedi ki: Sənə Peyğəmbərin (s.ə.v) səhabəsindən izah edilənlərə sıx yapış öz rəylərindən izah edilənləri isə tualetə fırlat.(Camıı Beyanil ilim (1066)

Evzaı dedi ki: İnsanlar səni tərk etsə də sələfdən köçürülən əsərlərə (hədislərə) yapış. Sənə kəslərin rəyi/ağılı gözəl göstərilsə də ondan çəkin.( Camı"u Beyanil ilim (20779

Əhməd b. Hənbəl dedi ki: Rəy tərəflərinə qətiliklə bir şey soruşmayın (Zemmu'l-Kelam (1416)

Əhməd b. Cəfər Ebü,l-Abbas əl-Farısı el-Istahrinin nəql etdiyinə görə Ebü Abdullah Əhməd b.Hanbelin ashabu'r-rey haqqındakı qənaəti budur:

Bunlar bidətçilərdir; pozğundurlar sünnəyə və əsərə düşməndirlər hədisləri ləğv edərlər və Rəsulullah (s.ə.v) a qarşı çıxarlar' Əbu Hənifəni və onun kimi fikirleşənləri imam əldə edərlər onların dinini din əldə edərlər Rəsulullahın və səhabələrinin sözlərini buraxıb da bu görüşə sapanlarınkından daha açıq pozğunluq nə ola bilər.

Bu fikirlərdən birini mənimsəyən yaxud təsdiqləyən və ya ondan məmnun olan ya da onu sevən kimsə sünnəyə tərs düşmüş camaatdan ayrılmış əsəri tərk edərək ona zidd bəyanda tapılmış və bidətə düşmüşdür.

Ashabu'r-Re'y'e gəlincə onlar ashabu's-sünne'yi nabite və haşeviye deyə anlanıldırarlar. Əksinə Allahın düşməni ashabu'r-re'y nabite və haşeviye'dir.Resulullah ın əsərlərini və hədislərini tərk edib rəy ilə hərəkət etmişlər dində istehsan və müqayisə etmişlər. Kitab və Sünnəyə zidd hökm vermişlər. Bunlar bidətçi cahil pozğundurlar. Yalan və böhtan ilə dünyalıq qazanmağa çalışmaqdadırlar. Allah haqqı söyləyib əsərə tabe olan Sünnəyə sarılan və Salehlərə uyğun gələn kimsəyə rəhmət etsin. (Ebu Yala, et'Tabakat'I/35-36)

Son Olaraq Ebübekir b. Əbu Davudun Şa'bi və Əbdürrəhman İbn Mehdinin bu şeirlərini zikr edərək bu qısa işimizi bitiririk.

Və də anke axtarar-xahişli və kavluhum
Fe kavlu Rəsulullahı evlə və eşrahu
Və la təki min qövmün telehhev bi dinihim
Fe tetana fi ehli'l-hadisi və takdahu

Kəslərin rəy və sözlərindən aman ha uzaq dayan
Peyğəmbərin sözü ən yaxşı və ən açıq olandır
Dinini əyləncə edənlərdən olma əsla
Yoxsa hədis əhlinə dil uzadar onları qınayarsan

(Əbu Yala Tabakat II/54 Zehebi Nubela XIII/236)

Dinin-Nəbiyyi Məhəmmədin muxtarı
Ni'me'lmatiyyetu li'l-feta əl asaru
La terğabenne xatırlanıl-hədisi və ehlihi
Fe'r-re'yu leylun vəl-hədisi neharu

Peyğəmbər Məhəmmədin dini secilmiştir
Bir gənc üçün əsərlər nə gözəl də minikdir
Əsla hədisdən və əhli hədisdən üz cevirme
Rəy gecə hədis isə gündüzdür. (bilesin)

(Hatib Şərəf. r. 163)

Allah’ım ayaqlarımızı kitab və sunnedə sabit et və bizlərin canlarını ancaq Doğru sözlü Müsəlmanlar olaraq al…. amin

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder