səcdə və cəhalət məsələsi

                                                  Müqəddimə

Şübhəsiz həmd tək Allah'adır. O'na həmd edər, O'ndan kömək və bağışlanma diləyərik. Nəfslərimizin şərlərindən, əməllərimizin pisliklərindən Allah'a sığınarıq. Allah'ın hidayət verdiyini kimsə sapdıra bilməz. O'nun sapdırdığını da kimsə doğru yola çatdıra bilməz. Şahidlik edərəm ki, Allah'dan başqa haqq ilah yoxdur. O, bir və təkdir, O'nun ortağı da yoxdur. Yenə şahidlik edərəm ki, Məhəmməd Rasulüllah  Allah'ın qulu və Rəsuludur.
‘Ey iman gətirənlər! Allahdan Ona layiq olan tərzdə qorxun və ancaq müsəlman olduğunuz halda ölün!.' (3 Ãl-i İmran,102)
‘Ey insanlar! Sizi tək bir candan xəlq edən, onun özündən zövcəsini yaradan və onlardan da bir çox kişi və qadın törədib yer üzünə yayan Rəbbinizdən qorxun! Adı ilə bir-birinizdən cürbəcür şeylər istədiyiniz Allahdan və qohumluq əlaqələrini kəsməkdən çəkinin! Həqiqətən, Allah sizə nəzarət edir.' (4 Nisa';1)
‘Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun və doğru söz danışın ki,O, əməllərinizi islah etsin və günahlarınızı bağışlasın. Kim Allaha və Onun Elçisinə itaət etsə, böyük bir uğur qazanar.' (33 Əhzab,70-71)

Bundan sonra: ‘Şübhəsiz sözlərin ən gözəli Allah'ın Kəlamı, yolların ən xeyirlisi Məhəmməd'in yoludur. İşlərin ən pisi sonradan çıxarılanlarıdır. Hər sonradan çıxarılan şey bidətdir və hər bidət pozğunluqdur. Hər pozğunluq da atəşdədir.'

Cəhalətin bəhanə olması haqqında saleh sələfin zamanında meydana gəlməyən mübahisələr son zamanlarda çıxmağa başlamış, sonrakılar ya cəhaləti əsla üzr saymamış, ya tamamilə hər barədə üzr saymış, yaxud "tövhidin əslində üzr deyil, feri məsələlərdə üzrdür" dəyib də törədi bir qaidə çıxarmışlar. Bu məsələdə köhnədən bəri saleh sələfin üzərində olduğu qənaət isə; "Dində bilinməsi zəruri olan xüsuslarda cəhalət üzr deyil. Bunun xaricində üzrdür" görüşüdür. Dində bilinməsi zəruri olanlar isə; elmin çatma şərtləri daxilində; diyarlara, kəslərə, vəziyyətlərə görə fərqlilik ifadə edər. Necə ki ilk üsul kitablarından sayılan İmam Şafii'nin ər-Risalə adlı əsərində Elm babında bu mövzu açıqlanmışdır. Bu səbəbdən dində bilinməsi zəruri olanlar; tövhidin əsli də ola bilər, feri də ola bilər. Cəhalətin üzr olduğu mövzular da; tövhidin əsli ya da feri haqqında ola bilər. Dində bilinməsi zəruri olanlar; alimlərin də, avamın da bərabər səviyyədə bildiyi, elminə çatdığı mövzulardır. Cəhalətin üzr olduğu xüsuslar isə; alimlərin və elm tələbələrinin, avama baxaraq artıqdan səy sərf edərək çatdıqları məsələlərdir.
Bu iş cəhalətin bəhanə olub olmaması haqqında deyil. Lakin mövzu; bu mövzuyla yaxından əlaqəsi olan, bəhs etdiyim hər qrupdan lehdə və ya əleyhdə üzərində sözlər sərf edilən Muaz b. Cebel radıyallahu ənh'ın, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmə səcdə etmə cəhdi hekayəsidir.
Bu risalədə Səhabələrdən bir çoxlarının Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə səcdə etmək istədikləri və bunu təklif etdiklərinə dair rəvayətlərin isnad və mətn olaraq qiymətləndirməsini etməyi məqsəd qoydum və risalənin sonuna nəticə mahiyyətində şərh əlavə etdim. Bəzi şübhələrə cavab verməyə çalışdım. İsnadında metruk ravi olan tarikleri zikr etmədim. Ancaq səhih və hasen rəvayətlərlə birlikdə, şahid və mutabaata əlverişli olan zəif tarikleri də qiymətləndirdim.

Allah Azze və Celledən bu işmi, haqqın və elmin ortaya çıxmasına vəsilə, Tövhid əhli müsəlmanlara faydalı, bidət və şirk əhlinə zərərli etməsini diləyirəm.



                                           Əbu Muaz əl-Çubukabadi





                        Kays b. Sad Radıyallahu ənh Hədisi:

أَتَيْتُ الْحِيرَةَ فَرَأَيْتُهُمْ يَسْجُدُونَ لِمَرْزُبَانٍ لَهُمْ فَقُلْتُ: رَسُولُ اللَّهِ أَحَقُّ أَنْ يُسْجَدَ لَهُ، قَالَ: فَأَتَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقُلْتُ: إِنِّي أَتَيْتُ الْحِيرَةَ فَرَأَيْتُهُمْ يَسْجُدُونَ لِمَرْزُبَانٍ لَهُمْ فَأَنْتَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَحَقُّ أَنْ نَسْجُدَ لَكَ، قَالَ: «أَرَأَيْتَ لَوْ مَرَرْتَ بِقَبْرِي أَكُنْتَ تَسْجُدُ لَهُ؟» قَالَ: قُلْتُ: لَا، قَالَ: «فَلَا تَفْعَلُوا، لَوْ كُنْتُ آمِرًا أَحَدًا أَنْ يَسْجُدَ لِأَحَدٍ لَأَمَرْتُ النِّسَاءَ أَنْ يَسْجُدْنَ لِأَزْوَاجِهِنَّ لِمَا جَعَلَ اللَّهُ لَهُمْ عَلَيْهِنَّ مِنَ الْحَقِّ»

      Əbu Davud - Əmr b. Avn - İshak b. Yusuf - Şərik - Husayn - əş-Şa'bi - Kays b. Sad radıyallahu ənh isnadıyla:
"Hiredən gəldim. Onların din adamlarına səcdə etdiklərini görmüşdüm və öz özümə: "Allah'ın rəsulu buna daha layiqdir" dedim. Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'ə gəldim və: "Mən Hiredən gəlirəm. Onların din adamlarına səcdə etdiklərini gördüm. Ey Allah'ın rəsulu! Səcdə etməmizə sən daha layiqsən" dedim. Belə buyurdu: "Nə deyərsən, qəbirimə uğrasansa səcdə edər miydin?" Mən: "Xeyr" dedim. Belə buyurdu: "Bunu etməyin. Əgər bir kimsənin bir kimsəyə səcdə etməsini əmr edəcək olsaydım, qadınların ərlərinə səcdə etmələrini əmr edərdim. Çünki Allah onlar üzərinə haqq yükləmişdir. "1

Əmr b. Avn b. Evs əs-suləmi: sika, hafiz, sebttir. Sahihayn ricalindəndir.
İshak b. Yusuf əl-Ezrak: sikadır. Sahihayn ricalindəndir.
Şərik b. Abdillah ən-Nehai: Sikadır. Kufə qazısı olduqdan sonra hifzi pozulmuşdur. Saduktur, çox səhv edər. Buxari muallak rəvayətlərində ondan rəvayətdə götürmüşdür. Muslim ondan mutabaatta götürmüşdür.
Husayn b. Abdirrahman əs-suləmi: sika, hüccet, sahihayn ricalindəndir. İbn Həcər, ömürünün axırında hifzinin dəyişdiyini zikr etmişdir.
əş-Şa'bi Amir b. Şerahil: sika, məşhur fəzilətli fakih. Sahihayn ricalindəndir.
Kays b. Sad radıyallahu ənhimə: Səhabədir. Sad b. Ubade radıyallahu ənh'ın oğuludur.
Hökm: Səhih. Hakim: "Buxari və Muslimin şərtlərinə görə səhih" demiş, Zehebi təsdiqləmişdir. Şeyx əl-Elbani: "Qəbirlə əlaqədar cümlə xaric səhihdir. Şureykə mutabaat olduğu üçün hədisi hasendir" demişdir. Huseyn Səlim Esed Darani: "İsnadı hasen" demişdir. Şuayb əl-Arnaut: "Səhih ligayrihi" demişdir.





                    Əbu Hureyre radıyallahu ənh Hədisi:

أَن النَّبِي - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم َ - دخل حَائِطا فجَاء بعير فَسجدَ لَهُ فَقَالُوا: نَحن أَحَق أَن نسجد لَك. فَقَالَ: لَو أمرت أحدا أَن يسْجد لأحد لأمرت الْمَرْأَة أَن تسْجد لزَوجهَا "

İbn Hibban; əl-Hasen b. Sufyan - İbrahim b. Səid əl-Cövhəri - Əbu Usamə - Məhəmməd b. Əmr - Əbu Sələmə - Əbu Hureyre radıyallahu ənh isnadıyla rəvayət edir:
Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm bir bağça divarından girmişdi. Bir dəvə gələrək ona səcdə etdi. Bunun üzərinə: "Biz sənə səcdə etməyə (bu dəvədən) daha layiqik" dedilər. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm isə belə buyurdu: "(Bir kimsənin bir kimsəyə səcdə etməsi yaraşmaz.) Əgər bir kimsənin bir kimsəyə səcdə etməsini əmr edəcək olsaydım, (Allah, qadının üzərində ərinin haqqını böyük etdiyi üçün) qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. "2

əl-Hasen b. Sufyan ən-Nesevi: Müsned sahibi, hafiz, sebt.
İbrahim b. Səid əl-Cövhəri: Sika hafiz, Muslim ricalindəndir.
Əbu Usamə Hammad b. Usamə: Sika hafiz, hüccet, sahihayn ricalindən.
Məhəmməd b. Əmr b. Alkame əl-Leysi: Saduk, yanılmaları vardır. Sahihayn ricalindəndir.
Əbu Sələmə b. Abdirrahman b. Avf: Sika, imam, sahihayn ricalindən.
Əbu Hureyre radıyallahu ənh: Səhabədir.
Hökm: Səhih. İbn Hibban səhih dedi. Heysemi: "Hasen" dedi. Şuayb əl-Arnaut: "Hədis səhih, bu isnad hasen" dedi. Hafiz Abdulhak əl-İşbili səhih demişdir.

Hədisin digər bir rəvayət yolunu İbn Kəsr; Əbu Məhəmməd Abdullah b. Hamid əl-Fakih - Əhməd b. Hamdan - Ömər b. Məhəmməd b. Buceyr - Yusuf b. Musa - Cərir - Yəhya b. Ubeydillah - atası - Əbu Hureyre radıyallahu ənh isnadıyla zikr edir:
انْطَلَقْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إلى ناحية فَأَشْرَفْنَا إِلَى حَائِطٍ فَإِذَا نَحْنُ بِنَاضِحٍ، فَلَمَّا أَقْبَلَ النَّاضِحُ رَفَعَ رَأْسَهُ فَبَصُرَ بِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَوَضَعَ جِرَانَهُ عَلَى الْأَرْضِ، فَقَالَ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: فَنَحْنُ أَحَقُّ أَنْ نَسْجُدَ لَكَ مِنْ هَذِهِ الْبَهِيمَةِ، فَقَالَ: سُبْحَانَ اللَّهِ، أَدُوَنَ الله؟ مَا يَنْبَغِي لِأَحَدٍ أَنْ يَسْجُدَ لِأَحَدٍ دُونَ اللَّهِ، وَلَوْ أَمَرْتُ أَحَدًا أَنْ يَسْجُدَ لِشَيْءٍ من دون الله لأرت الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا
"Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm ilə birgə bir nahiyəyə getdik. Bir bağçaya çıxmışdıq ki bir dəvə bizə doğru gəldi, başını qaldırdı, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmi görüncə yerə bağlandı. Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmin səhabələri: "Biz sənə səcdə etməyə bu heyvandan daha layiqik" dedilər. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Subhanallah! Allahdan başqasınamı? Kimsənin Allahdan başqa kimsəyə səcdə etməsi yaraşmaz. Əgər bir kimsənin Allahın xaricində bir şeyə səcdə etməsini əmr edəcək olsaydım, qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. "3
Hökm: Bu isnadda Yəhya b. Ubeydullah çox zəifdir.



                Abdullah b. Əbi Evfa Radıyallahu ənh Hədisi:

لما قدم معاذ من الشام سجد للنبي صلى الله عليه وسلم قال ما هذا يا معاذ قال أتيت الشام فوافقتهم يسجدون لأساقفتهم وبطارقتهم فوددت في نفسي أن نفعل ذلك بك فقال رسول الله صلى الله عليه وسلم فلا تفعلوا فإني لو كنت آمرا أحد أن يسجد لغير الله لأمرت المرأة أن تسجد لزوجها والذي نفس محمد بيده لا تؤدي المرأة حق ربها حتى تؤدي حق زوجها ولو سألها نفسها وهي على قتب لم تمنعه

     İbn Macə; Ezher b. Mervan - Hammad b. Zeyd - Eyyub - əl-Kəsim əş-Şeybani - Abdullah b. Əbi Evfa radıyallahu ənh isnadıyla:  
"Muaz radıyallahu ənh Şamdan gəldiyində Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'ə səcdə etdi. Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm: "Bu nədir ey Muaz?" dedi. O da: "Mən Şamda onların din adamlarına və rahiblərinə səcdə etdiklərini gördüm. Öz özümə bunu sənə etmək istədim" dedi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Belə etməyin. Əgər mən bir kimsənin Allah'dan başqasına səcdə etməsini əmr edəcək olsaydım, qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. Məhəmməd'in nəfsi əlində olana and olsun ki, qadın ərinin haqqını əda etmədikcə rəbbinin haqqını əda edə bilməz. Əri, yoldaşından istəkdə olsa və özü də dəvə üzərində olsa, ona mane olmağa haqqı yoxdur. "4

Əhməd bunu İsmayıl b. Uleyye - Eyyub yoluyla rəvayət etmişdir və onun rəvayətində "Muaz radıyallahu ənh Yeməni'dən və ya Şamdan döndüyündə…" sözüylədir.
Eyyub əs-Sahtiyani: təbiinin kiçiklərindən, sika, sebt, hüccet, sahihayn ricalindəndir.
əl-Kəsım b. Avf əş-Şeybani: Saduktur, Muslim ricalindəndir. Əbu Xəttim onun haqqında: "Muzdaribu'l-hadis. Mənə görə mahallu's-sıdk" demişdir. Zehebi dedi ki: "Zeyd b. Erkam radıyallahu ənh'dən rəvayəti muzdəribdir." Yəhya əl-Qatdan, Şö'bə, Nəsəi kimi müteşeddid olan münekkidler onu zəif görmüşdür.
Abdullah b. Əbi Evfa radıyallahu ənh: səhabədir.
Hökm: Hasendir. El-Kasımın hədisi hasen dərəcəsindən aşağı qalmaz. Yemə'nin yerinə Şamın zikr edilməsi Kasım'ın səhvindən qaynaqlanmış ola bilər. Bu vəziyyət hədisi zəiflətməz. Şuayb əl-Arnaut, Əhməd'in rəvayəti haqqında: "Hədis ceyyid/hasendir. Ancaq bu isnad el-Kasım'ın iztirabı səbəbiylə zəifdir" dedi. əl-Elbani: "Səhih" dedi.


                  Muaz radıyallahu ənh hədisi:

ثَنَا مُعَاذُ بْنُ جَبَلٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، أَنَّهُ أَتَى الشَّامَ فَرَأَى النَّصَارَى يَسْجُدُونَ لِأَسَاقِفَتِهِمْ وَقِسِّيسِيهِمْ وَبَطَارِقَتِهِمْ، وَرَأَى الْيَهُودَ يَسْجُدُونَ لِأَحْبَارِهِمْ وَرُهْبَانِهِمْ وَرُبَّانِيهِمْ وَعُلَمَائِهِمْ وَفُقَهَائِهِمْ، فَقَالَ: لِأَيِّ شَيْءٍ تَفْعَلُونَ هَذَا؟ قَالُوا: هَذِهِ تَحِيَّةُ الْأَنْبِيَاءِ عَلَيْهِمُ الصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ. قُلْتُ: فَنَحْنُ أَحَقُّ أَنْ نَصْنَعَ بِنَبِيِّنَا، فَقَالَ نَبِيُّ اللَّهُ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّهُمْ كَذَبُوا عَلَى أَنْبِيَائِهِمْ كَمَا حَرَّفُوا كِتَابَهُمْ، لَوْ أَمَرْتُ أَحَدًا أَنْ يَسْجُدَ لِأَحَدٍ لَأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا مِنْ عَظِيمِ حَقِّهِ عَلَيْهَا، وَلَا تَجِدُ امْرَأَةٌ حَلَاوَةَ الْإِيمَانِ حَتَّى تُؤَدِّيَ حَقَّ زَوْجِهَا وَلَوْ سَأَلَهَا نَفْسَهَا وَهِيَ عَلَى ظَهْرِ قَتَبٍ»
Hakim; Əbu Abdillah Məhəmməd b. Abdillah əs-Saffar - Əhməd b. Mehdi b. Rusdam əl-Esfehani - Muaz b. Hişam et-Dustuvai - atası - əl-Kasım b. Avf əş-Şeybani - Muaz b. Cebel radıyallahu ənh isnadıyla rəvayət edir:
"Muaz b. Cebel radıyallahu ənh Şama gəldiyində Xristianların keşişlərinə, rahiblərinə və patrixlarına səcdə etdiklərini, Yəhudilərin alimlərinə, ruhanilərlərinə, rəbbanilərinə, alimlərinə və fakihlerine səcdə etdiklərini gördü. Belə dedi: "Niyə bunu edirlər?" dedilər ki: "Bu peyğəmbərləri (aleyhimussalam) tahiyye (salamlama) şəklidir." Dedim ki: "Biz bunu nəbimizə etməyə daha layiqik." Bunun üzərinə Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Şübhəsiz onlar kitabları təhrif etdikləri kimi, nəbiləri adına da yalan danışırlar. Əgər bir kimsənin bir kimsəyə səcdə etməsini əmr etsəydim, əlbət qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. Çünki onun üzərində haqqı böyükdür. Bir qadın ərinin haqqını yərine qetirmədikcə imanın dadını tapa bilməz. Əgər əri ondan dəvə üstündəykən istəkdə olsa də belədir. "5
Əbu Abdillah əs-Saffar: Zehebi belə demişdir: "Şeyx, öndər imam, muhaddis."
Əhməd b. Mehdi əl-Esfehani: İbn Asakir: "Sika, sebt" demişdir.
Muaz b. Hişam et-Dustuvai: saduk, sahihayn ricalindəndir.
Hişam et-Dustuvai: Sika, sebt, hafiz, sahihayn ricalindəndir.
əl-Kasım b. Avf: Saduk, Muslim ricalindəndir. Bu rəvayətdə Muaz b. Cebel radıyallahu ənh'dən eşitdiyini tasrih etmişdir.
Hökm: Hasendir. Hakim: "Buxari və Muslimin şərtlərinə görə səhih" demiş, Zehebi də təsdiqləmişdir. Ancaq hədis tək Muslimin şərtinə görədir.



               Əbu Leyla Radıyallahu ənh Hədisi:

عن معاذ بن جبل قال * انه أتى الشام فرأى النصارى فذكر معناه
Əhməd b. Hənbəl; Muaz b. Hişam - atası - əl-Kasım b. Avf - Əbdürrəhman b. Əbi Leyla - atası radıyallahu ənh yoluyla rəvayət edir:

 "Muaz b. Cebel radıyallahu ənh, Şama gəldiyində Xristianların…" beləcə hədisi eyni mənada zikr etdi. 6





                  Zeyd b. Erkam radıyallahu ənh Hədisi:

بَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيه وَسَلَّم مُعَاذَ بْنَ جَبَلٍ إِلَى الشَّامِ فَلَمَّا قَدِمَ مُعَاذٌ قَالَ يَا رَسولَ اللهِ إِنِّي رَأَيْتُ أَهْلَ الْكِتَابِ يَسْجُدُونَ لأَسَاقِفَتِهِمْ وَبَطَارِقَتِهِمْ أَفَلا نَسْجُدُ لَكَ؟ قَال: لاَ، وَلَوْ كُنْتُ آمِرًا أَحَدًا أَنْ يَسْجُدَ لأَحَدٍ، لأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا.

Bezzar; İbrahim b. Hanı - Abdullah b. Yezid et-Dımeşki - Sədəqə b. Abdillah - Səid b. Əbi Arube - Katade - əl-Kasim əş-Şeybani - Zeyd b. Erkam radıyallahu ənh isnadıyla rəvayət edir:

Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm Muaz b. Cebeli Şama göndərdi. Muaz radıyallahu ənh döndüyündə dedi ki: "Ey Allah'ın rəsulu! Mən kitab əhlinin keşişlərinə və rahiblerinə səcdə etdiklərini gördüm. Biz də sənə səcdə etməyəkmi?" Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Əgər bir kimsənin bir kimsəyə səcdə etməsini əmr etsəydim, əlbət qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. "7


Sədəqə b. Abdillah tənqid olunmuşdur. Ancaq Taberani bunu; Musa b. Harun - Əhməd b. Hafs - atası - İbrahim b. Tahman - əl-Haccac b. əl-Haccac - Katade yoluyla rəvayət edərək mutabaat etmişdir.
Hökm: İsnadı hasendir. əl-Elbani: "Səhih" dedi.




                  Suheyb radıyallahu ənh Hədisi:

أَنَّ مُعَاذَ بْنَ جَبَلٍ، لَمَّا قَدِمَ الشَّامَ رَأَى الْيَهُودَ يَسْجُدُونَ لِأَحْبَارِهِمْ وَعُلَمَائِهِمْ، وَرَأَى النَّصَارَى يَسْجُدُونَ لِأَسَاقِفَتِهِمْ، فَلَمَّا قَدِمَ عَلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمْ سَجَدَ لَهُ، فَقَالَ: «مَا هَذَا يَا مُعَاذُ؟» فَقَالَ: إِنِّي قَدِمْتُ الشَّامَ، فَرَأَيْتُ الْيَهُودَ يَسْجُدُونَ لِعُلَمَائِهِمْ وَأَحْبَارِهِمْ، وَرَأَيْتُ النَّصَارَى يَسْجُدُونَ لِقِسِّيسِيهِمْ وَرُهْبَانَهُمْ، فَقُلْتُ: مَا هَذَا؟ قَالُوا: تَحِيَّةَ الْأَنْبِيَاءِ، فَقَالَ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمْ: «كَذَبُوا عَلَى أَنْبِيَائِهِمْ كَمَا حَرَّفُوا كِتَابَهُمْ، لَوْ أَمَرْتُ أَحَدًا أَنْ يَسْجُدَ لِأَحَدٍ لَأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا»

Taberani; Məhəmməd b. Abdillah əl-Hadrami - Məhəmməd b. Yəhya b. Əbi Semine yoluyla və; Əhməd b. Əmr əl-Bezzar - Məhəmməd b. Beşşar Bundar yoluyla, hər ikisi; Osman b. Ömər - ən-Nehhas b. Kahm - əl-Kasım b. Avf əş-Şeybani - İbn Əbi Leyla - Atası - Suheyb radıyallahu ənh isnadıyla rəvayət edir:

"Muaz b. Cebel radıyallahu ənh Şama gedincə orada Yəhudilərin alimlərinə və ahbarlarına səcdə etdiklərini,
Xristianların da keşişlərinə səcdə etdiklərini gördü. Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in yanına gəlincə ONA səcdə etdi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Bu nədir ey Muaz?" dedi. "Mən Şama gedincə Yəhudilərin alimlərinə və ahbarlarına səcdə etdiklərini gördüm. Yenə Xristianların da keşişlərinə və rahiblərinə səcdə etdiklərini gördüm. "Bu nədir?" dedim. Dedilər ki: "Bu Nəbilərin tahiyyesi/selamlamasıdır." Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Kitablarını təhrif etdikləri kimi, nəbiləri adına da yalan danışırlar. Əgər bir kimsənin bir kimsəyə səcdə etməsini əmr etsəydim, əlbəttə qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. "8
ən-Nehhas b. Kahm zəifdir.


                 Ənsardan Bir Səhabə:

ما قدم معاذ من اليمن قال يا رسول الله اني رأيت قوما يسجد بعضهم لبعض أفلا نسجد لك قال لو أمرت شيئا يسجد لشيء لأمرت النساء يسجدن لأزواجهن
Həris b. Əbi Usamə - Əbu Nuaym - əl-A'meş - Əbu Zabyan - Ənsardan biri isnadıyla:

"Muaz radıyallahu ənh Yemə'nidən gəldiyi zaman dedi ki: "Ey Allah'ın rəsulu! Bir birliyinə bir-birlərinə səcdə etdiklərini gördüm. Biz də sənə səcdə edəkmi?" Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Bir şeyin bir şeyə səcdə etməsini əmr edəcək olsam əlbət qadınların ərlərinə səcdə etmələrini əmr edərdim. "9
Əbu Nuaym Fadl b. Dukeyn: Sika, sebt, sahihayn ricalindəndir.
Suleyman əl-A'meş: Sika, hafiz, sahihayn ricalindəndir.
Əbu Zabyan Husayn b. Cundeb: Sika, təbiinin böyüklərindən, sahihayn ricalindəndir.
Ənsardan biri: səhabədir.
Hökm: isnadı səhihdir.

Eynisini İbn Əbi Şeybe; Abdullah b. Numeyr - əl-A'meş - Əbu Zabyan - Ənsardan biri - Muaz b. Cebel radıyallahu ənh isnadıyla rəvayət etmişdir. 10

Abdullah - Əhməd b. Hənbəl - Veki - əl-A'meş - Əbu Zabyan yoluyla:

معاذ بن جبل انه لما رجع من اليمن قال * يا رسول الله رأيت رجالا باليمن يسجد بعضهم لبعضهم أفلا نسجد لك قال لو كنت آمرا بشرا يسجد لبشر لأمرت المرأة ان تسجد لزوجها
"Muaz b. Cebel radıyallahu ənh Yemə'nidən döndüyündə belə dedi: "Ey Allah'ın rəsulu! Yemə'nidə bəzi kəslərin bir-birlərinə səcdə etdiklərini gördüm. Biz də sənə səcdə edəkmi?" Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Əgər bir bəşərin, bir bəşərə səcdə etməsini əmr etsəydim, qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim" buyurdu. 11

Veki b. əl-Cərrah: sika, sahihayn ricalindəndir.
Əbu Zabyanın Muaz radıyallahu ənhdən eşitdiyi sabit olmamışdır.
Hökm: Səhih ligayrihidir.



                  Cabir b. Abdillah radıyallahu ənhimə Hədisi:

خرجنا مع رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه وسلّم في سرية، ورسول اللَّه فينا وكأنما على رءوسنا الطير، فأقبلنا حتى إذا ساوينا المدينة فإذا بعير مقبل فجاء يضرب بنفسه الأرض بين يدي رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه وسلّم، فقال رسول اللَّه صلّى اللَّه عليه وسلّم [أيكم صاحب] هذا البعير؟ فقام فتية من الأنصار فقالوا: نحن يا رسول اللَّه، قال: إن بعيركم هذا يشكوكم، يزعم أنكم استعملتموه شابا حتى إذا كبر أردتم نحره. فقالوا: يا رسول اللَّه! إن فيه شحيمة فأردنا أن نقسمها [بين رعائنا] ، قال: فتبيعونيه؟ قالوا: لا، بل هو لك يا رسول اللَّه، فقلنا: هذا البعير يا رسول اللَّه سجد لك، فنحن أحق أن نسجد لك، فقال: لا ينبغي لأحد أن يسجد لأحد، ولو أمرت بذلك لأمرت المرأة أن تسجد لزوجها.

Beyhaki: Məhəmməd b. Abdillah əl-Hafiz və Məhəmməd b. Musa - Əbul-Abbas Məhəmməd b. Yaqub - Əhməd b. Abdilcebbar - Yunus b. Bukeyr - İsmayıl b. Abdilmelik - Ebu'z-Zubeyr - Cabir radıyallahu ənh yoluyla rəvayət edir:
"Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm ilə birgə bir seriyyeye çıxdıq. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm aramızda ikən sanki başlarımız üzərində quş var kimi idi. Mədinəyə dönüb gəldiyimizdə bir dəvə gəldi və Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in qarşısında yerə bağlandı. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Bu dəvənin sahibi hansınız?" dedi. Ənsardan bir gənc qalxaraq: "Bizim ey Allah'ın rəsulu" dedi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Bu dəvəniz sizi şikayət edir və onu gənckən qocalana qədər işlətdiyinizi və qocalanda da onu kəsmək istədiyinizi söyləyir." Dedilər ki: "Ey Allah'ın rəsulu! O yağlanıldı və biz onu kəsib çobanlarımız arasında paylaşdırmaq istəyirik" Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Onu mənə satarsınızmı?" dedi. "Xeyr, əksinə, o sənin olsun ey Allah'ın rəsulu!" dedilər. Biz dedik ki: "Ey Allah'ın rəsulu! Bu dəvə sənə səcdə etdi. Biz sənə səcdə etməyə daha layiqik." Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Kimsənin kimsəyə səcdə etməsi yaraşmaz. Əgər bunu əmr edəcək olsaydım, qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. "12



Əli b. Hucr əs-Sa'di; Amr - Məni Sələmə'dən sika biri - Cabir b. Abdillah radıyallahu ənhimə isnadıyla rəvayət edir:
"Sələmə oğullarından birinin su daşıdıqları dəvəsi azğınlıq etdi və qaçdı. Susuz qalaraq bir xurmalığa girdi. Adam Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə gedərək vəziyyəti şikayət etdi. Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm ona: "Gedək" dedi. Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm ilə birgə getdilər. Xurmalığın qapısına gəldiqdə: "Ey Allah'ın rəsulu! Girmə! Sənə bir şey etməsindən qorxaram" dedi. Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm: "Girin, sizə bir zərəri olmaz" dedi. Dəvə Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'i gördüqdə yeriyərək gəldi, başını əydi, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in qarşısında dayanaraq səcdə etdi. Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Dəvənizi aparın bağlayın və üzərinə minin." Onlar dəvəni bağlayıb apardılar və mindilər. Dedilər ki: "Sənə biz də səcdə edəkmi ey Allahın rəsulu!" Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Belə söyləməyin. Mənim haqqımda çatmadığım şeylər deməyin. Dəvə də mənə səcdə etmədi, ancaq Allah onu mənə boyun əydirdi. "13



                 İbn Məsud radıyallahu ənh Hədisi:

أنَّ ناضِحاً لبعضِ بَني سلمةَ اغتلَمَ وكانَ ينضحُ عليهِ، فصالَ عليهم وامتنَعَ مِنهم حتى عطشَ نخلُهُ، فذهبَ إلى رسولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم فاشتَكى ذلكَ إليه، فقالَ له النبيُّ صلى الله عليه وسلم: «انطلقْ»، فذهبَ فانطلقَ النبيُّ صلى الله عليه وسلم مَعه، فلمَّا بلغَ بابَ النخلِ قالَ: يا رسولَ اللهِ لا تدخلْ، فإنِّي أخافُ عليكَ مِنه، فقالَ النبيُّ صلى الله عليه وسلم: «ادخُلوا ولا بأسَ عليكم مِنه»، فلمَّا رآه الجملُ أقبَلَ يَمشي واضعاً رأسَه حتى قامَ بينَ يديهِ فسجدَ، فقالَ النبيُّ صلى الله عليه وسلم: «ائتوا جمَلَكم فاخطموهُ وارتحِلوهُ»، فأَتوهُ فخَطَموه وارتحَلُوه، فَقالوا: نسجدُ لكَ يا رسولَ اللهِ؟ فقالَ: «لا تَقولوا ذلكَ، لا تَقولوا لي ما لم أَبلُغْ، فلَعَمري ما سجدَ لي، ولكنَّ اللهَ سخَّرَه لي».
Əbu Ubeyde b. Abdillah b. Məsudun, atasından rəvayət etdiyi, Cabir radıyallahu ənhin rəvayətinə bənzər uzunca hekayədə belə demişdir:

فَقَالَ النَّاسُ حِينَئِذٍ يَا رَسُولَ اللَّهِ نَحْنُ أَحَقُّ أَنْ نَسْجُدَ لَكَ مِنْ هَذَا الْجَمَلِ فَقَالَ مَعَاذَ اللَّهِ أَنْ يَسْجُدَ لِي أَحَدٌ وَلَوْ قُلْتُ لِأَحَدٍ أَنْ يَسْجُدَ لِأَحَدٍ لَقُلْتُ لَلْمَرْأَةِ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا

"…Bunun üzərinə insanlar dedilər ki: "Ey Allah'ın rəsulu! Biz sənə səcdə etməyə bu dəvədən daha layiqik." Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Mənə bir kimsənin səcdə etməsindən Allah'a sığınaram. Əgər bir kimsənin bir kimsəyə səcdə etməsini əmr etsəydim, əlbəttə qadının ərinə səcdə etməsini söyləyərdim. "14




               Suraka b. Cu'şum radıyallahu ənh Hədisi:

حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ الْمُسْتَمِرِّ، عَنْ وَهْبِ بْنِ جَرِيرِ بْنِ حَازِمٍ، حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عَلِيٍّ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ سُرَاقَةَ بْنِ جُعْشُمٍ، أَنَّهُ قَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّا كُنَّا نَرَى مُلُوكَ الْعَجَمِ فَيَسْجُدُوا لَهُمْ وَأَنْتَ أَحَقُّ أَنْ نَسْجُدَ لَكَ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «لَوْ أَمَرْتُ أَحَدًا أَنْ يَسْجُدَ لِأَحَدٍ لَأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا»

İbn Ebi'd-Dünya; İbrahim b. əl-Mustemir - Vehb b. Cərir b. Həzm - Musa b. Əli - atası - Suraka b. Cu'şum radıyallahu ənh isnadıyla:

"Suraka b. Malik b. Cu'şum radıyallahu ənh dedi ki: "Ey Allah'ın rəsulu! Biz acemlerin krallarına səcdə edildiyini gördük. Sənə səcdə etməmizə sən daha layiqsən." Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Əgər bir kimsənin bir kimsəyə səcdə etməsini əmr edəcək olsaydım, qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. "15

İbrahim b. əl-Mustemir: saduktur.
Vehb b. Cərir b. Həzm: sikadır. Sahihayn ricalindəndir.
Musa b. Əli b. Rabah: Sebt, Muslim ricalindəndir.
Əli b. Rabah: Sika, Muslim ricalindəndir.
Suraka b. Malik b. Cu'şum radıyallahu ənh: səhabədir.
Hökm: Hədis səhihdir.


                  Aişə radıyallahu ənhə Hədisi:

ان رسول الله صلى الله عليه و سلم كان في نفر من المهاجرين والأنصار فجاء بعير فسجد له فقال أصحابه يا رسول الله تسجد لك البهائم والشجر فنحن أحق ان نسجد لك فقال اعبدوا ربكم واكرموا أخاكم ولو كنت آمرا أحدا ان يسجد لأحد لأمرت المرأة ان تسجد لزوجها ولو أمرها ان تنقل من جبل اصفر إلى جبل أسود ومن جبل أسود إلى جبل أبيض كان ينبغي لها ان تفعله
Abdullah b. Əhməd - Əhməd b. Hənbəl - Abdussamed və Affan - Hammad - Affan - Əli b. Zeyd - Səid (b. əl-Museyyeb)- Aişə radıyallahu ənh'ə isnadıyla rəvayət edir:

"Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm Mühacir və Ənsardan bir birlik içində idi. Bir dəvə gəldi və O'na səcdə etdi. Səhabələri dedilər ki: "Ey Allah'ın rəsulu! Heyvanlar və ağaclar belə sənə səcdə edirlər. Sənə səcdə etməyə biz daha layiqik." Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Rəbbinizə ibadət edin və qardaşınıza hörmət ədin. Əgər bir kimsəyə səcdə etməsini əmr etsəydim, qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. Əgər kişi, arvadına sarı dağdan qara dağa daşımasını, qara dağdan da ağ dağa daşımasını əmr etsəydi, bunu etməsi lazım idi. "16

Bu isnadda Əli b. Zeyd b. Cüdon zəifdir.
Hökm: Şuayb əl-Arnaut: səhih ligayrihi dedi.


               Burayde b. Husayb Radıyallahu ənh Hədisi:

جَاءَ أَعْرَابِيٌّ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، ائْذَنْ لِي فَلِأَسْجُدَ لَكَ، قَالَ: «لَوْ كُنْتُ آمِرًا أَحَدًا أَنْ يَسْجُدَ، لِأَحَدٍ لَأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا»

Darımi; Məhəmməd b. Yezid əl-Xəttmi - Hibban b. Əli - Saleh b. Hayyan - İbn Burayde - atası radıyallahu ənh yoluyla rəvayət edir:
 "Bir bədəvi Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'ə gələrək: "Ey Allah'ın rəsulu! Sənə səcdə etməm üçün mənə icazə ver" dedi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Əgər bir kimsənin bir kimsəyə səcdə etməsini əmr etsəydim, əlbət qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. "17
Saleh b. Hayyan və Hibban b. Əli zəifdirlər.
Hökm: Huseyn Səlim Esed: "Şahidləriylə səhih" demişdir.


                 Ənəs b. Malik radıyallahu ənh Hədisi:

كَانَ أَهْلُ بَيْتٍ مِنَ الْأَنْصَارِ وَإِنَّهُ كَانَ لَهُمْ جَمَلٌ يَسْنُونَ عَلَيْهِ وَإِنَّ الْجَمَلَ اسْتُصْعِبَ عَلَيْهِمْ وَمَنَعَهُمْ ظَهْرَهُ فَجَاءَ الْأَنْصَارُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ كَانَ لَنَا جَمَلٌ نُسْنِي عَلَيْهِ وَإِنَّهُ قَدِ اسْتُصْعِبَ عَلَيْنَا وَقَدْ مَنَعَنَا ظَهْرَهُ وَقَدْ يَبِسَ النَّخْلُ وَالزَّرْعُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ لِأَصْحَابِهِ: قُومُوا فَقَامُوا مَعَهُ فَجَاءَ الْحَائِطَ وَالْجَمَلُ قَائِمٌ فِي نَاحِيَةٍ فَجَاءَ يَمْشِي نَحْوَهُ فَقَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّهُ قَدْ صَارَ مِثْلَ الْكَلْبِ وَإِنَّا نَخَافُ عَلَيْكَ صَوْلَتَهُ قَالَ: لَيْسَ عَلَيَّ مِنْهُ بَأْسٌ فَجَاءَ الْجَمَلُ يَمْشِي حَتَّى خَرَّ سَاجِدًا بَيْنَ يَدَيْهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ أَصْحَابُهُ: هَذِهِ بَهِيمَةٌ لَا تَعْقِلُ وَنَحْنُ نَعْقِلُ فَنَحْنُ أَحَقُّ أَنْ نَسْجُدَ لَكَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِنَّهُ لَا يَصْلُحُ لِبَشَرٍ أَنْ يَسْجُدَ لِبَشَرٍ وَلَوْ صَلُحَ لِبَشَرٍ أَنْ يَسْجُدَ لِبَشَرٍ لَأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا مِنْ عِظَمِ حَقِّهِ عَلَيْهَا

Əhməd b. Hənbəl: Xələf b. Xəlifə - Hafs b. Ömər b. Abdillah b. Əbi Talha - Ənəs b. Malik radıyallahu ənh isnadıyla rəvayət edir:

"Ənsardan bir ev xalqı vardı. Onların suvarmada istifadə etdikləri bir dəvəsi vardı. Dəvə onlara çətinlik çıxardı və üzərinə mindirmədi. Ənsar, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə gəldilər və dedilər ki: "Ey Allah'ın rəsulu! Bizim suvarmada istifadə etdiyimiz bir dəvəmiz var. Bizə çətinlik çıxarır və kürəyinə mindirmir. Xurmalar və əkinlər qurudu." Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm səhabələrinə: "Durun qedək" dedi, onlar da birlikdə qalxdılar. Bağçaya gəldilər. Dəvə bir küncdə ayaqda idi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm gedərək onun yaxınına gəldi. Dedilər ki: "Ey Allah'ın rəsulu! İt kimi gedir. Sənə zərər verməsindən narahat oluruq." Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Mənə ondan zərər gəlməz" buyurdu. Dəvə yeriyərək gəldi və Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in qarşısında səcdəyə qapandı. Səhabələr: "Bu heyvan fikirləşebilmez, biz fikirləşəbilirik. Biz sənə səcdə etməyə daha layiqik" dedilər. Bunun üzərinə Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Şübhəsiz bəşərin bir bəşərə səcdə etməsi uyğun deyil. Əgər bəşərin bəşərə səcdə etməsi uyğun olsaydı, üzərindəki haqqının böyüklüyündən ötəri əlbəttə qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. "18
Xələf b. Xəlifə: saduk, Muslim ricalindən. Hafs b. Ömər b. Abdillah b. Əbi Talha: sika
Ənəs b. Malik radıyallahu ənh: Səhabədir.
Hökm: hasendir. Şeyx əl-Elbani də hasen demişdir.


Ziyau'l-Makdisi: əş-Şərif Əbul-Kərəm Abdurrazzak b. Abdissemi' b. Məhəmməd əl-Abbasi - Hibetullah b. Əhməd b. Ömər əl-Hariri - İbrahim b. Ömər əl-Bermeki - Abdullah b. İbrahim b. Cəfər b. Beyyan - Cəfər b. Məhəmməd b. əl-Hasen b. Mustefaz əl-Firyabi - İbrahim b. əz-Zubeydi əl-Hımsi - Abbad b. Yusuf əl-kindi Əbu Usman - Əbu Cəfər ər-Razi - Rebi b. Ənəs - Ənəs b. Malik radıyallahu ənh isnadıyla rəvayət edir:

دَخَلَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ حَائِطًا لِلأَنْصَارِ وَمَعَهُ أَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا فِي رِجَالٍ مِنَ الأَنْصَارِ قَالَ وَفِي الْحَائِطِ غَنَمٌ فَسَجَدَتْ لَهُ فَقَالَ أَبُو بَكْرٍ رَحِمَهُ اللَّهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ كُنَّا نَحْنُ أَحَقُّ بِالسُّجُودِ لَكَ مِنْ هَذِهِ الْغَنَمِ فَقَالَ إِنَّهُ لَا يَنْبَغِي فِي أُمَّةٍ أَنْ يَسْجُدَ أَحَدٌ لأَحَدٍ وَلَوْ كَانَ يَنْبَغِي لأَحَدٍ أَنْ يَسْجُدَ لأَحَدٍ لأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لزَوجهَا

"Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm Ənsardan birinin bağçasına girdi. Yanında Əbu Bəkr və Ömər radıyallahu ənh'imə ilə Ənsardan bəzi kəslər vardı. Bağçadakı qoyunlar Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə səcdə etdilər. Bunun üzərinə Əbu Bəkr rahimehullah dedi ki: "Ey Allah'ın rəsulu! Biz sənə səcdələr etməyə bu qoyunlardan daha layiqik." Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Şübhəsiz bu ümmətdə heç kimin kimsəyə səcdə etməsi uyğun deyil. Əgər bir kimsənin bir kimsəyə səcdə etməsini əmr edəcək olsaydım, qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. "19

Abdurrazzak b. Abdissəmi: İbn Neccar ondan rəvayət etmiş və təriflə bəhs etmişdir.
Hibetullah əl-Hariri: Zehebi: "Sika" dedi.
İbrahim b. Ömər əl-Bermeki: Zehebi: "Şeyx, imam, müsnid" dedi. Hatib: "Saduk" demişdir.
Abdullah b. İbrahim: Hatib; sika demişdir.
Cəfər əl-Firyabi: Sika, sebt, hafiz, imam.
Abbad b. Musa b. Yusuf əl-kindi: sika, saduk
Əbu Cəfər ər-Razi İsa b. Əbi İsa: Saduk, əzbəri pis.
Rebi b. Ənəs: Saduktur.
Ənəs b. Malik radıyallahu ənh: səhabədir.
Hökm: əl-Muxtara muhakkiki Abdulmelik b. Abdillah ed-Duheyş: "isnadı hasen" dedi.

Yenə eyni hədisi Ziyau'l-Makdisi: Ebu'd-Dav'i Şihab Məhəmməd b. Mahmud əş-Şezebani - Əbul-Fəth Abdusselam b. Əhməd b. İsmayıl b. Məhəmməd - Əbu Abdillah Məhəmməd b. Əbi Məsud əl-Farasi - Əbu Məhəmməd Əbdürrəhman b. Əbi Şureyh - Əbu Məhəmməd Yəhya b. Məhəmməd b. Səid - Məhəmməd b. Avf - İbrahim b. əllə - Abbad b. Musa b. Yusuf əl-kindi Əbu Osman - Əbu Cəfər ər-Razi - Rebi b. Ənəs - Ənəs b. Malik radıyallahu ənh isnadıyla belə rəvayət etmişdir:

دَخَلَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ حَائِطًا لِلأَنْصَارِ وَمَعَهُ أَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ وَرِجَالٌ مِنَ الأَنْصَارِ قَالَ وَفِي الْحَائِطِ غَنَمٌ فَسَجَدَتْ لَهُ قَالَ أَبُو بَكْرٍ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّا نَحْنُ أَحَقُّ بِالسُّجُودِ لَكَ مِنْ هَذِهِ الْغَنَمِ فَقَالَ إِنَّهُ لَا يَنْبَغِي أَنْ يَسْجُدَ أَحَدٌ لأَحَدٍ وَلَو كَانَ يَنْبَغِي أَن يسْجد أحد لحد لأمرت الْمَرْأَة أَن تسْجد لزَوجهَا

"Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm Ənsarın bir bağçasına girdi. Yanında Əbu Bəkr, Ömər və Ənsardan bəzi kəslər vardı. Bağçadakı qoyunlar Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə səcdə etdilər. Əbu Bəkr radıyallahu ənh dedi ki: "Ey Allah'ın rəsulu! Biz sənə səcdələr etməyə bu qoyunlardan daha layiqik." Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Heç kimin bir kimsəyə səcdə etməsi yaraşmaz. Əgər bir kimsənin bir kimsəyə səcdə etməsi yaraşsaydı, qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. "20

Əbdürrəhman b. Əbi Şureyh: Xorasan müsnidi, imam.
Yəhya b. Məhəmməd b. Səid: hafiz, imam.
Məhəmməd b. Avf: Sika, hafiz
İbrahim b. əllə: saduk, mustakimu'l-hadis
Hökm: əl-Muxtara muhakkiki Abdulmelik b. Abdillah et-Duheyş: "isnadı hasen" dedi.


                İbn Abbas radıyallahu ənhimə Hədisi:

أَنَّ رَجُلا مِنَ الأَنْصَارِ كَانَ لَهُ فَحْلانِ، فَاغْتَلَمَا، فَأَدْخَلَهُمَا حَائِطًا، فَشَدَّ عَلَيْهِمَا الْبَابَ، ثُمَّ جَاءَ إِلَى النَّبِيِّ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَأَرَادَ أَنْ يَدْعُوَ لَهُ، وَالنَّبِيُّ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَاعِدٌ مَعَهُ نَفَرٌ مِنَ الأَنْصَارِ، فَقَالَ: يَا نَبِيَّ اللَّهِ، إِنِّي جِئْتُ فِي حَاجَةٍ، وَإِنَّ فَحْلَيْنِ لِي اغْتَلَمَا، وَإِنِّي أَدْخَلْتُهُمَا حَائِطًا، وَشَدَدْتُ عَلَيْهِمَا الْبَابَ، فَأُحِبُّ أَنْ تَدْعُوَ لِي أَنْ يُسَخِّرَهُمَا اللَّهُ لِي، فَقَالَ لأَصْحَابِهِ: «قُومُوا مَعَنَا» .فَذَهَبَ حَتَّى أَتَى الْبَابَ، فَقَالَ: «افْتَحْ» .فَأَشْفَقَ الرَّجُلُ عَلَى النَّبِيِّ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: «افْتَحْ» .فَفُتِحَ الْبَابُ، فَإِذَا أَحَدُ الْفَحْلَيْنِ قَرِيبٌ مِنَ الْبَابِ، فَلَمَّا رَأَى النَّبِيَّ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، سَجَدَ لَهُ، فَقَالَ النَّبِيُّ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: " ائْتِنِي بِشَيْءٍ أَشُدَّ بِهِ رَأْسَهُ، وَأُمَكِّنْكَ مِنْهُ.فَجَاءَ بِخِطَامٍ، فَشَدَّ رَأْسَهُ، وَأَمْكَنَهُ مِنْهُ، ثُمَّ مَشَى إِلَى أَقْصَى الْحَائِطِ إِلَى الْفَحْلِ الآخَرِ، فَلَمَّا رَآهُ وَقَعَ لَهُ سَاجِدًا، فَقَالَ لِلرَّجُلِ: «ائْتِنِي بِشَيْءٍ أَشُدَّ رَأْسَهُ» .فَشَدَّ رَأْسَهُ وَأَمْكَنَهُ مِنْهُ، فَقَالَ: " اذْهَبْ، فَإِنَّهُمَا لَا يَعْصِيَانِكَ.فَلَمَّا رَأَى أَصْحَابُ النَّبِيِّ، صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، ذَاكَ، قَالَ: قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ، هَذَانِ فَحْلانِ لَا يَعْقِلانِ سَجَدَا لَكَ، أَفَلا نَسْجُدُ لَكَ؟ قَالَ: «لَا آمُرُ أَحَدًا أَنْ يَسْجُدَ لأَحَدٍ، وَلَوْ أَمَرْتُ أَحَدًا أَنْ يَسْجُدَ لأَحَدٍ لأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا»

Taberani - əl-Abbas b. Fadl əl-Esfati - Əbu Avn əz-Ziyadı - Əbu Azze et-Debbag - Əbu Yezid əl-Medini - İkrime - İbn Abbas radıyallahu ənhimə isnadıyla rəvayət edir:

"Ənsardan bir adamın iki damızlık dəvəsi vardı. Onlar az idilər. O da bu iki dəvəni bağçaya soxub üzərlərinə qapını bağladı. Sonra dua etməsi üçün Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in yanına gəldi. Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm Ənsardan bir qrupla birlikdə otururdu. Adam dedi ki: "Ey Allah'ın rəsulu! Mən sənə bir iş üçün gəldim. Mənim iki damızlık dəvəm xirsləndi. Onları bağçaya soxdum və üzərlərinə qapını bağladım. Diləyim Allah'ın onları sakitləşdirib əmrimə verməsi üçün dua etməyindir. Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm səhabələrinə: "Durun gedək" buyurdu. Sonra bağçanın qapısına qədər getdi və "Aç" buyurdu. Adam Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in başına bir şey gəlməsindən qorxdu. Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm: "Aç" buyurdu. Qapını açdığda dəvənin biri qapının yaxınında idi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'i gördüqdə ona səcdə etdi. Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm: "Bir şey gətir də başını bağlayım və onu sənin əlinə verim" buyurdu. Adam yular gətirdi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm dəvənin başını bağladı və dəvəni adama təslim etdi. Sonra bağçanın o biri ucundakı öteki dəvəyə getdi. O da Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'i gördüqdə səcdə edərək yerə qapandı. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm adama: "Mənə onun başını bağlayacaq bir şey ver" buyurdu. Sonra onun da başını bağladı və adama təslim etdi. Sonra: "Gedə bilərsən. Artıq onlar sənə üsyan etməyəcəklər" buyurdu. Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in səhabələri bunları gördüqdə dedilər ki: "Ey Allah'ın rəsulu! Bu iki dəvədə ağıl yoxkən sənə səcdə etdilər. Biz də sənə səcdə edəkmi?" Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Kimsənin kimsəyə səcdə etməsini əmr etməm. Əgər birinə bunu əmr etsəydim, qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. "21

əl-Abbas əl-Esfati: zehebi: saduk, hasenu'l-hadis demişdir.
Məhəmməd b. Avn əz-Ziyadı: Əbu Xəttim: sika demişdir.
Əbu Azze əl-Hakim b. Tahman: sikadır. Yəhya b. Main, Əbu Xəttim və Əbu Zura sika demişlər.
Əbu Yezid əl-Medini: İbn Main: sika demişdir.
İkrime: İbn Abbas radıyallahu ənhimənin azatlısıdır. Sika, sebt, sahihayn ricalindəndir.
İbn Abbas radıyallahu ənhimə: səhabədir.
Hökm: əl-Muxtara muhakkiki et-Duveyş: "hasen" demişdir. əl-Elbani səhih demişdir.




                    Səhləbə b. Əbi Malik Radıyallahu ənh Hədisi:

: اشْتَرَى إِنْسَانٌ مِنْ بَنِي سَلَمَةَ بَعِيرًا يَنْضَحُ عَلَيْهِ , فَأَدْخَلَهُ الْمِرْبَدَ فَحَرِبَ الْجَمَلُ , فَلَا يَقْدِرُ أَحَدٌ أَنْ يَدْخُلَ عَلَيْهِ إِلَّا تَخَبَّطَهُ , فَجَاءَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ , وَذُكِرَ ذَلِكَ لَهُ , فَقَالَ: «افْتَحُوا عَنْهُ» فَقَالُوا: إِنَّا نَخْشَى عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مِنْهُ فَقَالَ: «افْتَحُوا عَنْهُ» فَفَتَحُوا عَنْهُ , فَلَمَّا رَآهُ الْجَمَلُ خَرَّ سَاجِدًا , فَقَالَ الْقَوْمُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ كُنَّا أَحَقُّ أَنْ نَسْجُدَ لَكَ مِنْ هَذِهِ الْبَهِيمَةِ قَالَ: «كَلَّا لَوِ انْبَغَى لِشَيْءٍ مِنَ الْخَلْقِ أَنْ يَسْجُدَ لِشَيْءٍ مِنْ دُونِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ لَانْبَغَى لِلْمَرْأَةِ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا» 

Acurri; əl-Firyabi - Əli b. Əbi Mus'ab - Əbdüləziz b. Əbi Həzm - Yezid b. əl-Hədd - Səhləbə b. Əbi Malik radıyallahu ənh isnadıyla:
Əbu Nuaym isə; Əbu Bəkr b. Hallad - Əhməd b. İbrahim b. Milhan - Yəhya b. Bukeyr - Leys b. Sad - İbnu'l-Had - Səhləbə b. Əbi Malik radıyallahu ənh yoluyla rəvayət edir:

"Sələmə oğullarından biri damızlık bir dəvə satın almışdı. Onu ağıla soxmaq istədiqdə dəvə xirsləndi və kimsə onu ağıla soxa bilmədi. Ancaq onu vuraraq yıxdılar. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm gəldiqdə ona vəziyyəti izah etdilər. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Açın" dedi. Səhabələr: "Sənə bir şey etməsindən qorxarıq ey Allah'ın rəsulu" dedilər. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Onu açın" buyurdu. Açdılar. Dəvə Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'i görüncə səcdəyə qapandı. İnsanlar dedilər ki: "Ey Allah'ın rəsulu! Biz sənə səcdə etməyə bu heyvandan daha layiqik." Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Xeyr! Əgər məxluqdan bir şeyin, Allah Azze və Celle xaricində bir şeyə səcdə etməsi uyğun olsaydı, əlbəttə qadının ərinə səcdə etməsi lazım idi. "22

Əbu Bəkr Əhməd b. Yusuf Hallad: Saduktur.
Əhməd b. İbrahim b. Milhan: Darekutni sika demişdir.
Yəhya b. Abdillah b. Bukeyr: sika, imam, sahihayn ricalindən.
Leys b. Sad: sika, hafiz, imam, sahihayn ricalindən.
Yezid b. Abdillah b. əl-Hədd: Sika, sahihayn ricalindəndir.
Səhləbə b. Əbi Malik: Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'i görmüşdür. Səhabəliyində ixtilaf edilmişdir. Sikadır.
Hökm: Hasendir.



                   Selman Radıyallahu ənh Hədisi:

سَلْمَانَ لَقِيَ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي بَعْضِ طُرُق الْمَدِينَةِ، وَكَانَ سَلْمَانُ حَدِيثَ عَهْدٍ بِالْإِسْلَامِ، فَسَجَدَ لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: " يا سلمان أتسجد لي أرأيت لو مت أكنت ساجداً لغيري قال إنما أسجد للنور الذي خلقه الله بين عينيك قال فلا َ تَسْجُدْ لِي يَا سَلْمَانُ، وَاسْجُدْ لِلْحَيِّ الَّذِي لَا يَمُوتُ ولو أمرت أحداً أن يسجد لأحد لأمرت المرأة أن تسجد لزوجها لعظم حقه عليها "

Əbu Nuaym əl-İsbehani; Əhməd b. Ubeydillah b. Səid əl-Kassar - Əbul-Kasım Ubeydullah b. Yaqub b. Yusuf əl-Mufessir - Məhəmməd b. Əhməd b. Səyyar Əbu Abdillah - Hişam - İsmayıl b. Ayyaş - Abdullah b. Abdirrahman b. Əbi Huseyn - Şəhər b. Havşeb - Selman radıyallahu ənh isnadıyla rəvayət edir:


"Selman radıyallahu ənh, Mədinə yollarından birində Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm ilə qarşılaşdı. Selman İslama yeni girmişdi. Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'ə səcdə etdi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Ey Selman! Mənəmi səcdə edirsən! Nə deyərsən əgər ölsəydim məndən başqasına səcdə edər miydin?" Selman radıyallahu ənh dedi ki: "Mən ancaq Allah'ın iki gözün arasında yaratdığı nura səcdə etdim." Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Mənə səcdə etmə ey Selman! Heç ölməyən diri olana (əl-Hayy) səcdə ət. Əgər bir kimsənin bir kimsəyə səcdə etməsini əmr etsəydim, üzərindəki haqqının böyüklüyündən ötəri qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim. "23



                     İsmət b. Malik əl-Həzmi Radıyallahu ənh Hədisi:

شَرَدَ عَلَيْنَا بَعِيرٌ لِيَتِيمٍ مِنَ الْأَنْصَارِ فَلَمْ نَقْدِرْ عَلَى أَخْذِهِ، فَجِئْنَا إِلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَذَكَرْنَا ذَلِكَ لَهُ فَقَامَ مَعَنَا حَتَّى جِئْنَا الْحَائِطَ الَّذِي فِيهِ الْبَعِيرُ، فَلَمَّا رَأَى الْبَعِيرُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَقْبَلَ حَتَّى سَجَدَ لَهُ، قُلْنَا: يَا رَسُولَ اللهِ، لَوْ أَمَرْتَنَا أَنْ نَسْجُدَ لَكَ كَمَا يُسْجَدُ لِلْمُلُوكِ قَالَ: «لَيْسَ ذَلِكَ فِي أُمَّتِي، لَوْ كُنْتُ فَاعِلًا لَأَمَرْتُ النِّسَاءَ أَنْ يَسْجُدْنَ لِأَزْوَاجِهِنَّ»

Taberani; Əhməd b. Rişdeyn əl-Mısri - Xalid b. Abdisselam et-Sədəfi - əl-Fadl b. Muxtar - Abdullah b. Mevhib - İsmət b. Malik əl-Həzmi radıyallahu ənhdən:

"Ənsardan bir yetimin dəvəsi bizdən qaçdı. Onu tuta bilmədik. Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə getdik və vəziyyəti izah etdik. Bizimlə birlikdə qalxıb dəvənin qaçdığı bağçaya gəldi. Dəvə Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'i gördüqdə gəldi və O'na səcdə etdi. Biz: "Ey Allah'ın rəsulu! Əgər bizə əmr etsən biz də sənə krallara səcdə edildiyi kimi səcdə edərik" dedi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Ümmətimdə bu söz mövzusu deyil. Əgər bunu edəcək olsaydım, qadınlara, ərlərinə səcdə etmələrini əmr edərdim. "24

Əhməd b. Məhəmməd b. əl-Haccac b. Rişdeyn: Mesleme b. Kaım: "sika" dedi. Darekutni: "zəif" dedi, İbn Adiy: hədisi yazılar dedi.
Xalid b. Abdisselam: sikadır.
əl-Fadl b. Muxtar: çox zəifdir.
Abdullah b. Mevhib: sikadır.
İsmət b. Malik: səhabədir.
Hökm: Çox zəifdir.



                   Hasen el-Basrinin Mürsəli:

بلغني أن رجلا قال يا رسول الله نسلم عليك كما يسلم بعضنا على بعض أفلا نسجد لك قال لا ينبغي أن يسجد لأحد من دون الله ولكن أكرموا نبيكم واعرفوا الحق لأهله فأنزل الله عز و جل هذه الآية إلى قوله بأنا مسلمون

Abd b. Humeyd, Təfsirində; Ruh - Avf - əl-Hasen (əl-Bəsri) yoluyla rəvayət edir:
"Mənə çatdığına görə bir adam dedi ki: "Ey Allah'ın rəsulu! Sənə bir-birimizə salam verdiyimiz kimi salam veririk. Sənə səcdə etməyəkmi?" Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Heç kimin Allah'dan başqasına səcdə etməsi yaraşmaz. Lakin nəbinizə hörmət edın, əhlinə haqqını verin." Bunun üzərinə ''Həç kimə yaraşmaz ki, Allah ona Kitab, hikmət və peyğəmbərlik verdikdən sonra insanlara : Allaha yox, mənə qul olun!"-desin."  (3 Ali imran 79) ayəsi nazil oldu. "25

Abd b. Humeyd: Hafiz, sika, sahihayn ricalindəndir.
Ruh b. Ubade: Sikadır. Sahihayn ricalindəndir.
Avf əl-Ərəbi: sikadır. Sahihayn ricalindəndir.
Hasen əl-Bəsri: Böyük təbii, sika.
Hökm: Zəif. Mürsəldir.





                                                         Şərh:



Bu hədisdə zikr edilən səcdə, zahiri üzrə həqiqi səcdədir. Bəzilərinin iddia etdikləri kimi məcazi səcdə yaxud salamlama üçün əyilmə deyil. Şirk barəsində cəhalətin üzr olmayacağını iddia edənlər, bunun tahiyye/selamlama mənasında bir səcdə olduğunu söyləmişlər, bu barədə mələklərin Adəm aleyhissələmə salamlama səcdəsi etməklə əmr olunduğunu, yenə Yusuf aleyhissələmin qardaşlarının ona səcdə etmələrinin də bu mənada olduğunu iddia etmişlər.
Onlar, bu sözlərini; "Əgər bu səcdəni həqiqi səcdə olaraq qəbul edəcək olsaq, mələklərin və Yusuf aleyhissələm'in qardaşlarının şirk işləmiş olacaqlarını, tövhid və şirk mövzularında nesih söz mövzusu olmadığı üçün belə bir mənanın qəbul edilə bilməyəcəyini" söyləyərək səbəbləndirmişlər.
Bu iddiaya belə cavab verilər: Mələklərin Adəm aleyhissələm'ə səcdə etmələrinin əmr edilməsi, Adəm aleyhissələm'in Allah Azze və Celle tərəfindən onlara qiblə təyin edilməsi səbəbiylə şirk deyildir. Bu eynilə müsəlmanların Mescidu'l-Haram'daki Kəbəni qiblə əldə etmələrinin əmr edilməsi kimidir. Səcdə Allaha'dır, Kəbə yalnız qiblədir. Başqasına səcdə etmək isə ya bu ibadətin Allah Azze və Celledən başqasına istiqamətləndirilməsi səbəbiylə yaxud Allah'ın icazə vermədiyi bir qiblə əldə etmək səbəbiylə şirk olmaqdadır.

Yenə Yusuf aleyhissələm'in qardaşlarının O'na səcdələri də Yusuf aleyhissələm'in; Allah Azze və Cellenin onlar üçün icazə verdiyi bir qiblə olması səbəbiylədir. Peyğəmbərlər'in yuxularının vəhy olduğu bilinən bir xüsusdur. Yusuf aleyhissələm'in qardaşlarının Yusuf aleyhissələm'ə səcdə etmələri, bunun Allah Azze və Celle'nin yuxudakı vəhylə verdiyi bir əmr olduğunu bilmələri səbəbiylə olmuşdur.
Səid b. Cubeyr rahimehullah'dan: "İbn Abbas radıyallahu ənh'imə, "Mən yuxuda on bir ulduz, günəş və ay gördüm" (12 Yusuf 4) ayəsi haqqında belə demişdir: "Nəbilərin yuxusu vəhy'dir. "26
Bidət əhli tərəfindən hədisin mətni haqqında dilə gətirilən bir başqa şübhə də belədir: "Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in şirk olan bir hərəkəti əmr etməyi düşünməsi olacaq şey deyil"
Cavab: Bu iddia Qurana zidddir. Çünki Allah Təala belə buyurmuşdur: "De: "Əgər Mərhəmətli Allah'ın övladı olsaydı, ona ilk ibadət edən mən olardım." (43 Zuxruf 81)
Digər bir şübhə bu şəkildədir: "Burada yalnız səcdə etmə təklifi vardır. Muaz radıyallahu ənh'ın səcdə etdiyi haqqındakı rəvayətlərdə isə əl-Kasım eş-Şeybaninin iztirab etməsi xəstəliyi vardır. Muaz radıyallahu ənh kimi alim bir səhabənin belə bir səhv sərgiləməsi düşünülə bilməz."
Cavab: Köhnədən bəri əhli sünnə alimləri, məşhur hədis kitablarında olan bu rəvayətlərə qarşı bu şübhələrlə etiraz etməmişlər.
Selman radıyallahu ənh'dən köçürdüyüm rəvayətin isnadında əl-Kasım əş-Şeybani yoxdur və bu rəvayətdə də Selman radıyallahu ənh'ın İslama yeni girdiyi sıralarda səcdə etdiyi və xəbərdar edildiyi zikr edilməkdədir.
Bununla birlikdə, Muaz radıyallahu ənh'ın səcdə etmədiyi fərz edilsə belə, səcdə etməyi təklif etdiyi sabit olmuşdur.
Bu təklifin səbəbi, kitab əhlinin ona söylədikləri yalan ilə aldatmalarıdır. Alim bir səhabənin belə bir səhv ətməsini təsavvur bile ədəbilməriq diye bir fikri söyləmek hüccet deyildir. Necə ki Adəm əleyhissalam kimi bir nəbinin dahi şeytanın Allah adına and içərək yalan danışmasıyla aldanması mümkündür. Yaxud bu; Musa əleyhissalam kimi bir nəbiyə ayələr yazılı lövhələri hirsdən yerə atacaq qədər hirsli ola bilməz kimi sözlərlə ağıl icra etmək ekvivalentdir ki, bu söz Quranın zahirinə müxalifdir.
Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə səcdə etmə təklifi, başda Əbu Bəkr radıyallahu ənh kimi bir çox səhabədən də sabit olmuşdur. Sırf belə bir təklif dahi cəhalətin üzr olmasına kifayətdir. Çünki şübhəsiz ki Allah'dan başqasına səcdə etmək lə ilahə illəllah sözünə ziddir. Səhabələr, lə ilahə illəllah sözüylə İslama girmiş olmalarına baxmayaraq, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə səcdə etməklə əlaqədar bu təkliflərinin tövhidə zidd olduğunu ancaq Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in şərhindən sonra öyrənmişlərdir.
Şirki şəxsən hərəkəti olaraq işləmək ilə, ürəkdə yaranan etiqadı dilə gətirmə arasında fərq yoxdur. Bir kimsə insanlara şüurlu olaraq Allah"dan başqasına ibadəti təklif etsə, ancaq bunu həqiqətən işləməsə heç kim onu şirk'dən uzaq görə bilməz. Ancaq əslən Müsəlman olan bir kimsənin küfr və ya şirk olan söz və hərəkətlər işləməsi halında təkfirin şərtləri və maneləri güdülər. Bu şərtlər; elm, qəsd, tə'vil (şərh) olmaması və ikrah olmamasıdır. Bu şərtlərə müqabil təkfir maneələri isə; cəhalət, qəsdsizlik, tə'vil(şərh) və ikrah (təzyiq)dir.

Zikr etdiyimiz rəvayətlərdə səhabələrin Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə səcdə etməyi təklif etmələri, tövhidə zidd olan bir şirk hərəkətini təklif ehtiva etsə də, bəhs etdiyimiz təkfir manelərindən üç dənəsi mövcuddur.
1- Bu təklifin şirk ehtiva etdiyini bilmədikləri üçün şirk qoşmuş olmadılar.
2- Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'i Allah'a ortaq qoşmağı nəzərdə tutmadılar.
3- Tə'vildə (Şərhdə) edərəq bunun peyğəmbər'lərə edilən salamlama şəkli olduğunu fikirləşdilər. Yaxud heyvanların və ağacların Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə səcdəsindən müqayisə etdilər.



Allah ən yaxşı biləndir.


Subhaneke Allahumme vebihamdike və əşhədu ən la ilahə mütləq endə vahdeke la şərikə ləkə və estağfiruke və etubu ileyk.




1 Səhih. Əbu Davud (2140) Hakim (2/204) Darimi (1504) Taberani (18/352) Bezzar (9/199) Saduddin ən-Ne'al Meşyeha (s. 102) Beyhaki (7/291) Abdulhak əl-İşbili, Suluğu Tariki's-Selef (5)

2 Səhih. Mətn Abdulhak İşbili və Bezzarın rəvayətlərinə görədir. Mötərizə içindəki qisimlər digər hafizlərin Əbu Hureyre radıyallahu ənh'dən rəvayətlərindəndir. İbn Hibban (9/470) Hakim (2/206, 4/189) Tirmizi (1159) İbnu'l-Munzir əl-Evsat (7557) İbn Bişran Emali (914) Abdulhak əl-İşbili, Ahkamu'l-Kubra (4/294) Əbu Bəkr əl-Meragi Meşyeha (s. 396) Beyhaki (7/291) Bezzar (14/340, 15/219) İbn Ebid-Dünya ən-Nəfəqə (534)

3 Zəif. İbn Kəsr, əl-Bidaye (6/137)

4 Hasen. İbn Hibban (9/479) Ziyau'l-Makdisi əl-Muxtara (13/124) İbn Macə (1853) Əhməd (4/381) Yəhya b. Məhəmməd b. Sa'ad, Musnedu İbn Əbi Evfa (nömrə: 4, 5) əl-Muhallisiyyat (1/189) əş-Şaşi, Musned (1332) İbnu'l-Munzir əl-Evsat (7558) İbn Ebid idinə ən/en-Aliment (541) Beyhaki (7/292) əl-Elbani əl-İrva (1939)

5 Hasen. Hakim (4/190) Əhməd (5/228) İbn Əbi Şeybe (2/261, 3/557) Taberani (20/52, 175) Bezzar (10/226) Buxari Tarihu'l-Kebir (9/28) İbn Ebid-Dünya ən-Nəfəqə (535)

6 Hasen. Əhməd (4/381) Taberani (20/53)

7 Hasen. Bezzar (10/226) Taberani (5/208) İbn Əbi Sabit, Cüz (əl yazma nömrə: 142) İbn Ebid-Dünya ən-Nəfəqə (540) əl-Elbani, əs-Səhihə (3366)

8 Hasen ligayrihi. Bezzar (1470) Taberani (8/31) İbn Ebid-Dünya ən-Nəfəqə (536)

9 Səhih. Heysemi Bugyetu'l-Bahis (Hərisin Müsnedinin zevaidi 1/553 nömrə: 498)

10 Səhih. İbn Əbi Şeybe ( 3/397)

11 Səhih ligayrihi. Əhməd (5/228)

12 Hasen. Beyhaki, Delail (6/18-20) Beyhaki, əl-Etiqad (s. 289) İbn İshak Siyret (s. 97) Makrizi, İmtau'l-Esma (5/252, 259) İbn Əbi Şeybe (3/558) Abd b. Humeyd (1051)

13 Hasen ligayrihi. Ehadisu İsmayıl b. Cəfər (370)

14 Səhih ligayrihi. Taberani Evsat (9/81) Beyhaki Delail (6/20) İsmayıl əl-Esbehani Delailu'n-Nubuvve (135) Əbu Bəkr əş-Şafii, Fevaidu'l-Muntekat (əl yazma nömrə: 38)

15 Səhih. Taberani (7/129) İbn Ebid-Dünya ən-Nəfəqə (537) Bezzar (1467)

16 Hasen ligayrihi. Əhməd (6/76) İbn Macə (1852) İbn Əbi Şeybe (3/558) İbn Bişran Emali (1378) Acurri əş-Şəriyə (1073) İbn Ebid-Dünya ən-Nəfəqə (538) Deylemi (5038)

17 Səhih ligayrihi. Darimi (1505) Əbu Nuaym, Delailu'n-Nubuvve (291) İbnu'l-A'rabi, əl-Kubl vəl-Muanaka (43) İbnu'l-Mukri, Takbilu'l-Yed (5)

18 Səhih ligayrihi. Əhməd (3/158) Bezzar (13/93) Əbu Nuaym, Delailu'n-Nubuvve (782) Ziyau'l-Makdisi, əl-Muxtara (5/265) əl-Elbani, əl-İrva (1998)

19 Hasen. Ziyau'l-Makdisi, əl-Muxtara (6/131) Acurri, ərş-Şəriyə (1072)

20 Hasen. Ziyau'l-Makdisi, əl-Muxtara (6/130)

21 Səhih. Ziyau'l-Makdisi, əl-Muxtara (12/338) : Bezzar (Keşfu'l-Estar 1467) Taberani (11/356) İbn Ebid-Dünya ən-Nəfəqə (539) İbn Bişran Emali (1/269) əl-Elbani, əs-Səhihə (3490)

22 Hasen. Əbu Nuaym Delail (282) Acurri əş-Şəriyə (1074)

23 Hasen ligayrihi. Əbu Nuaym Tarixi İsbehan (1/235)

24 Zəif. Taberani (17/183)

25 Mürsəl. İbn Həcər, əl-Ucab Fi Beyani'l-Esbab (2/705) Vahidi, Əsbabı Nuzul (s. 75)

26 Səhih. Hakim (4/438) Tahavi, Şərhi Muşkili'l-Asar (14/465) Taberani (12/6)

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder