Daha əvvəl Şeyx Məhəmməd b. Abdilvehhab
rahimehullahın bu məsələylə əlaqədar bəzi sözlərini saytda köçürmüşdüm. Mövzunun
daha yaxşı bərkiməsi üçün digər bəzi nəqllərə davam edəcəyəm:
Mücəddid imam şeyxülislam Məhəmməd b. Abdilvehhab
rahimehullah əqidəsini açıqlayarkən belə demişdir: "Təkfirə gəldiqdə; mən Rəsulun dinini öyrənən, öyrəndikdən
sonra söyən, insanları bu dindən qadağan edən və ona həqiqətən düşmənlik edəni
təkfir edirəm. İşdə mənim təkfir etdiyim belə bir kimsədir. Ümmətin əksəriyyəti
Allah'a həmd olsun belə deyil." (Dureru's-Seniyye 1/73)
Yenə belə demişdir: "Nəbilərdən və
vəlilərdən ölümlərindən sonra şəfaət istəyən, qəbirlərinə təzim edən, onların
üzərinə qübbələr bina edib şamlar yaxan, qəbirlərin yanında namaz qılan,
oraları bayram yeri əldə edən, qoruyuculuq edən, oraya əhd həsr edən kəslərə gəldiqdə,
bütün bunlar meydana gələcəyini Nəbi sallallahu əleyhi və selləmin xəbər verib
çəkindirdiyi hadisələrdəndir. Necə ki hədisdə belə buyurulmuşdur: "Ümmətimdən
bəzi qövmlər müşriklərə qatılmadıqca və ümmətimdən bəzi birliklər bütlərə tapınmadıqca
qiyamət qopmaz. "Rasulullah sallallahu əleyhi və səlləm tövhidi ən böyük
himayə ilə qorumuş, şirkə aparan bütün yolları tıxamış, Muslimin Səhihində Cabir
radıyallahu ənhdən rəvayət etdiyi kimi; qəbirlərin palçiqmasını, üzərlərinə bina edilməsini qadağan
etmişdir. Yenə Əli b. Əbi Talib radıyallahu ənhi yerdən yüksək heç bir qəbir
buraxmamaq və yox etmədik surət buraxmamaq əmriylə göndərdiyi sabit olmuşdur. Buna
görə bir çox alimlər, qəbirlər üzərinə edilmiş binaların Rəsulullah sallallahu əleyhi
və selləmə üsyan üzrə edilmiş olduğundan yıxılmalarının lazım olduğunu söyləmişlər.
Bizimlə insanlar arasında ixtilafa səbəb olan şey işdə budur. Hətta vəziyyət
onların bizi təkfir etmələrinə, bizimlə döyüşmələrinə, qanlarımızı və mallarımızı
halal saymalarına qədər çatmışdır. Ta ki Allah bizə onlara qarşı kömək etdi və
onlara qarşı zəfər qazandıq. İnsanları dəvət etdiyimiz şey budur. Allah'ın kitabından,
rəsulunun sünnəsindən və saleh sələfdən imamların icmasından hücceti
qoymamızdan sonra onlarla döyüşdük. Allah Təalanın bu ayəsinə imtisal etdik: "Fitnə
aradan qalxana qədər və din tamamilə yalnız Allaha həsr edilənədək onlarla
vuruşun!." (8-Ənfal 39) Kim hüccet və bəyan ilə edilən dəvətə razılıq
etməzsə ona qılınc və dişlərlə döyüşərik.(*) Necə ki Allah Təala belə
buyurmuşdur: "Biz elçilərimizi aydın
dəlillərlə göndərdik və onlarla birlikdə Kitab və tərəzi nazil etdik ki,
insanlar ədalətli olsunlar. Biz özündə çox böyük qüvvə və insanlar üçün mənfəətlər
olan dəmiri də endirdik ki, Allah, Onu görmədən Ona və elçilərinə kömək göstərənləri
üzə çıxartsın. Həqiqətən, Allah Qüvvətlidir, Qüdrətlidir." (57-Hədid 25)" (Dureru's-Seniyye 1/87)
(*) Burada xatirdən çıxarılmaması lazım
olan bir şey var ki cahil və ahmak kəslərin ifsada uğramaması üçün xəbərdar edək:
Şeyhulislam Məhəmməd b. Abdilvehhab veliyyul'l-emr/yönetici idi.
Şeyx Məhəmməd b. Abdilvehhab
rahimehullaha "Kiminlə döyüşülər, kim təkfir edilər?" deyə soruşuldu.
Belə cavab verdi: "İslamın beş şərtinin ilki iki kəlimeyi şəhadətdir. Sonra
digər dörd şərt gəlir. Digər şərtlərə gəldiqdə; bunları yüngülə götürərək tərk edənlə,
bunları etməsi üçün döyüşərik. Tərkindən ötəri təkfir etmərik. Alimlər inkar etmədən tənbəllik
və zəifliklə bunları tərk edənin küfründə ixtilaf etmişlər. Biz ancaq bütün
alimlərin icma etdikləri şeylə təkfir edərik. Bu da iki kəlimeyi şəhadətdir. Yenə
bunu (iki kəlimeyi şəhadət ilə əlaqədar təkfiri) öyrədilib anladıqdan sonra
inkar etsə təkfir edərik…" (Dureru's-Seniyye 1/102-104)
Yenə Şeyx İbn Sehmanın risaləsində nəql
etdiyinə görə Şeyx Məhəmməd b. Abdilvehhab belə demişdir: "Biz
Abdulqadirin qübbəsi üzərindəki bütə, Əhməd el-Bedevinin türbəsi üzərindəki bütə
ibadət edəni və bənzərlərini cahilliklərindən və onları xəbərdar edən kimsə
olmaması üzündən təkfir etmədiyimizə görə, Allah'a ortaq qoşmayan və ya bizə hicrət etməyənləri niyə
təkfir edib döyüşək? Allah'ım! Sən nöqsanlardan münəzzəhsən, bu böyük bir
böhtandır."
Şeyx İbn Sehman rahimehullah bu söz üzərinə
belə demişdir: "Şeyx rahimehullahın türbələr üzərindəki bütlərə ibadət edən
kimsə haqqındakı sözü belə olduğuna öyrənməsi asan olmayan və hüccet çatmayan
yer üzü xalqı necə təkfir edilər və onlarla döyüşülərək malları halal sayıla
bilər? Heç şeyxin vəziyyətini və onun dəvət etdiyi şeyi bilən ağıl sahibi bir
kimsə bunu düşünə bilərmi? Əksinə belə bir kimsə söz anlamayan, digər ümmətdən
ayrılan bir kimsədir. Hətta o əhli sünnə vəl-camaatdan ayrılmışdır! Onun bu mövzudakı
bütün sözləri, adların və sifətlərin tövhidinə, əməl və ibadətlərdə tövhidə çağırmaq
məqsədlidir. Müsəlmanlar da bunun üzərində icma etmişlər. Bu mövzuda ancaq
onların yolundan çıxan, menheclerinden sapan Cehmiyye, Mutəzilə və qəbirlərə
ibadət edənlər kimi kəslər müxalif çıxmışlar. Hətta (Şeyxin sözləri) rəsulların
icma edib kitabların üzərində ittifaq etdiyi şeydir. Necə ki şeyxin gətirdiyi və
nəzərdə tutduğu şeylərdən zəruri olaraq bu aydın olar: Ancaq mötəbər bir hüccet
iqaməsindən sonra təkfir edilər. Bu isə bidətçilərə uyğun gəlmək deyil, dümdüz
yolun da özüdür." (Tənbehi Zevi'l-Elbabi's-Selime An Vukui Fil-Elfazi'l-Mubtediati'l-Vahime
kitabı ilə Tebrietu'ş-Şeyheyni'l-İmameyn Min Tenviri Ehli'l-Kizb vəl-Meyn (S.
120, 122-123)
Şeyx Məhəmməd b. Abdilvehhabın
uşaqlarının və onlarla birlikdə Şeyx Hamed b. Nəsir Al-i Muammer'in sözləri də müəyyən şəxsə
hüccet iqaməsini şərt qoşmaları baxımından açıqdır. Onlara belə soruşulmuşdur: "Bizə
sizlərin keçmiş alimlərindən İbn Farız və başqaları kimi elmlə və sünnə əhli
olmaqla məşhur olan bəzi insanları təkfir etdiyiniz çatdı." Onlar belə
cavab vermişlər:
"Bizim keçmiş insanlardan bəzilərini
və başqa kəsləri təkfir etdiyimiz haqqında deyilən şey düşmənlərimiz tərəfindən,
insanları dümdüz yoldan saxlamaq üçün yayılan böhtanlardır. Yenə bizə bundan
başqa bir çox şeyləri də böhtan olaraq nisbət edirlər. Bunlara cavabımız belə
deməmizdir: "Haşa! Bu, çox
böyük bir böhtandır!" (24-Nur 16) Biz, ancaq haqqı bilib də inkar edəni,
ona hüccet qoyduqdan sonra, dəvət edib qəbul etməməsi, inkarına davam edib inad
etməsi üzərinə təkfir edərik. Bizim haqqımızda bunun xaricində təkfir etdiyimizə
dair deyilən hər şey bizə qarşı bir yalandır…"
Sonra belə dedilər: "Şeyx
rahimehullah'ın bir sözün küfr olduğunu söyləməsinə baxmayaraq, o sözü söyləyəni
təkfir etməməsini yaxşı düşün! Aradakı fərqi yaxşı anla! Çünki özünə hüccet
qoyulmamış müəyyən şəxsə kafir demək caiz deyil. Zənn edərəm İmam
rahimehullahın haqqlarında bu sözü söylədiyi kimsəyə hüccetin qoyulmadığını zənn
etdiyindən, İbnu'l-Farız və bənzərlərinin sözlərindəki və fikirlərindəki küfrü
bilməyən cahillər olmalarından ötəri (təkfir etməmişdir.).."
(Dureru's-Seniyye 3/20-23)
Yenə Şeyx Abdullah b. əş-Şeyx
rahimehullah'a özündən qəsdsiz olaraq küfrədən cahil kimsənin söz, hərəkət və ya təvəssüldə
olmasında üzrlü olub olmaması soruşuldu. Belə cavab verdi: "Allah'a və rəsuluna
iman edən bir kimsə, Allah'ın rəsuluyla göndərdiyi şeyi bilmədən küfr bir hərəkət
və ya küfr bir etiqadda ola bilər, belə bir kimsə bizə görə kafir deyil. Ona
müxalif çıxanın kafir olacağı şəkildə risalət hüccetini qoymadıqca küfrünə hökm
etmərik. Ona hüccet qoyulub, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in gətirdiyi
din bəyan edildikdən sonra, hüccet iqaməsindən sonra bu hərəkətdə israr etsə,
işdə o kimsə təkfir edilər. Çünki küfr ya Allah'ın kitabına ya da Rəsulullah
sallallahu əleyhi və selləm'in sünnəsinə müxalifətdən ötəridir və bunda bütün
alimlər icma etmişlər." (Dureru's-Seniyye 10/239-240)
Yenə belə demişdir: "Tövhid üzərinə,
İslamın beş şərtini və imanın altı şərtini qoyaraq ölən, lakin duada təvəssül
edən, zikr etdiyimiz iki hadisə söykənərək (amma kimsənin təvəssülü haqqındakı
hədisi və "Ərşinin izzət mak'amına sığınaram" hədisini nəzərdə tutur) rəbbinə dua edərkən
Nəbisinə yönələn, cahilliyindən və ya ahmaklığından bunu edən kəslərin hökmü nədir?"
Belə cavab vermişdir: "Ölüdən istəkdə olma və ondan istigase etmə (kömək
istəmə)
ilə duada təvəssül etmək arasındakı fərqi açıqlamışdıq. Ölüdən istəkdə olmaq və
ehtiyacların aradan qaldırılmasında, çətinliklərin qaldırılmasında istigase etmək,
Allah'ın və rəsulunun haram etdiyi, ilahi kitabların və haramlığına dair nəbəvi
dəvətin; haramlığı və işləyən kimsənin təkfir edilməsi, ondan teberri edib düşmənlik
edilməsi lazım olduğu üzərində ittifaq etdiyi ən böyük şirkdəndir.
Lakin elmin kəsilməyə uğradığı və
cahilliyin qələbə çaldığı zamanlarda müəyyən şəxs, özünə risalət hücceti
qoyulub bu əməlin Allah və rəsulu tərəfindən haram qılınan böyük şirkdən olduğu
açıqlanmadıqca təkfir edilməz. Hüccet çatar, ona Quran ayələri və nəbəvi hədislər
oxunar da şirkində israr etsə o bir kafirdir. Cəhalətlə bunu edən, bundan ötəri
xəbərdar edilməyən kimsə isə belə deyil. Cahilin hərəkəti küfrdür lakin hüccet
qoyulmadıqca özünün küfrünə hökm edilməz. Hüccet qoyulub da şirkində israr etsə,
Allah'dan başqa ilah olmadığına, Məhəmməd sallallahu əleyhi və selləm'in Allah'ın
rəsulu olduğuna şahidlik etsə də, namaz qılsa da, zəkat versə də, altı əsasa
iman etsə də o bir kafir olar." (Dureru's-Seniyye 10/273-274)
* Deyərəm ki: hüccet iqaməsini edəcək
bir islam dövləti və onun səlahiyyət sahibi qazısı olmadığı zaman hüccetin iqaməsi
deyil ancaq təbliği söz mövzusu olar. Hüccet təbliğ edilən kimsə şirk və ya
küfründə israr edər də, hələ Müsəlman olduğunu iddia etməyə davam etsə, belə
bir kimsənin şəri tərifi "münafiq'dir. O nifaq küfrüylə kafir olsa da,
islamın xaricindəki kafirlərlə eyni rəftar ona edilməz. Əksinə münafiqlərə necə
davranılsa ona da elə davranılar.
Şeyx Suleyman b. Sehman rahimehullah
belə demişdir: "Məhəmməd b. Abdilvehhab rahimehullah insanları təkfir etməkdən ən çox dayanan bir kimsə idi. Hətta
Allah'dan başqasına, qəbir əhlinə və ya başqalarına dua edən cahili, əgər ona nəsihət
edə bilməmişsə, tərk edənin kafir olacağı hücceti çatdıra bilməmişsə təkfir etməzdi.
Risalələrindən birində belə dedi: "Biz el-Kevvazın türbəsinə ibadət edəni
dahi cahilliklərindən və xəbərdar edən kimsə olmadığı üçün təkfir etmədiyimizə
görə özünə hüccet qoyulan, bunun məlumatına çatan kimsəni qəbirlərə ibadət səbəbiylə
təkfir edərik." (Ziyau'ş-Şarık s. 372)
Şeyx Əbdürrəhman b. Hasen, Şeyx Məhəmməd
b. Abdilvehhabın hüccet iqaməsi xüsusundakı menhecini belə açıqlamışdır:
"Şeyximiz Şeyhulislam Məhəmməd b. Abdilvehhab rahimehullah dedi ki:
"Şərif məndən kiminlə döyüşüb kimi təkfir etdiyimizi soruşdu. Cavab olaraq
belə dedi: "Biz ancaq bütün alimlərin icma etdikləri iki kəlimeyi şəhadət
öyrədilib anladıqdan sonra inkar edən kimsəylə döyüşərik."
(Dureru's-Seniyye 11/317)
Şeyx Abdullatif b. Abdirrahman,
Şeyhulislam İbn Teymiyyenin: "Lakin cahilliyin qələbə çaldığı, elmin və
risalət izlərinin azaldığı, sonrakıların çoxunda, Rəsulun gətirdiyi şey bəyan
edilənə qədər təkfir edilmələri mümkün olmaz" sözünə bu qeydi düşmüşdür: "Şeyximiz
(Məhəmməd b. Abdilvehhab) rahimehullah da bu fikirdə idi və bunu ümmətin alimlərinə
uyğun gələrək açıqlayardı. Hüccet qoyulub dəlil ortaya çıxmadıqca təkfir etməzdi.
Hətta o, qəbirlərə ibadət edən cahillər haqqında, onlara xəbərdarlıq etmək asan
olmadığından dayanacaqlar idi. Şeyx İbn Teymiyye rahimehullahın da: "Rəsulun
gətirdiyi açıqlanana qədər" sözüylə nəzərdə tutduğu budur."
(Misbahu'z-Zalam 324-325)
Şeyx Məhəmməd
b. Abdilvehhab rahimehullahın risalələri ilə onun şagirdləri ilə uşaqlarının
risalələrində bunun kimi daha bir çox sözlər vardır. Biz yalnız nümunə qabilindən
zikr etdik. Müəyyən bir şəxsə təkfirdə olmaq üçün şəri hüccetin iqaməsi və o
kimsənin bundan sonra inadla israr etməsi şərtdir. Necə ki təbliğ ilə birgə
şübhənin aradan qaldırılması da zəruridir. Əks halda onları xəbərdar edib özlərinə
şəri hüccetleri açıqlayacaq kəslər tapılana qədər, müxtəlif şirk Art düşüncələre bulaşmış avamın bəhanələri sabitdir. (Baxın.: əl-Cahilliyi Bimesaili'l-İtikad və
Hukmuhu s. 444)
Əbu Muaz əl-Çubukabadi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder