Mütləq ilə Müəyyən Ayrı-seçkiliyinə Diqqət yetirilmədən Təkfir Edilə bilməz

Şeyhulislam İbn Teymiyye rahimehullah belə demişdir: "...Bunlar kimilərdən tövbə etmələri istənər və hüccet iqaməsi edilər. Əgər israr etsələr o zaman təkfir edilərlər. Bundan əvvəl küfrlərinə hükmedilemez. Necə ki səhabə Kudame b. Mazun və yoldaşlarını, şərhdəki səhvlərindən ötəri təkfir etməmişlər." (Mecmuu'l-Fetava 7/110)

Yenə belə demişdir: "Kitab, sünnə və icma ilə küfr olan bir söz haqqında, şəri dəlillərin göstərdiyi kimi bunun küfr bir söz olduğu deyilər. Çünki iman, Allah və rəsulu tərəfindən verilə biləcək bir hökmdür. Bu məsələ insanların zənnlərinə və hevalarına görə hökm etdikləri kimi deyil. Haqqında təkfirin şərtləri sabit olub, maneləri ortadan qalxmadıqca hər hansı bir şəxsin kafir olduğuna hökm etmək lazım deyil." (Mecmuu'l-Fetava 35/165-166)

Şeyx Məhəmməd b. Abdilvehhab rahimehullah belə demişdir: "Müəyyən bir şəxsin təkfiri məsələsi bilinən bir məsələdir. Adam küfr olan bir söz söyləmiş ola bilər və bu sözü söyləyənin kafir olduğu deyilə bilər. Lakin müəyyən bir şəxs bu sözü söylədiyi zaman ona tərk edənin kafir olacağı hüccet qoyulana qədər küfrünə hükmedilemez." (Dureru's-Seniyye 8/244)

Şeyx Məhəmməd b. İbrahim rahimehullah belə demişdir: "Burada iki şey vardır:

Birincisi: Bir şeyin küfr olduğu hökmü İkincisi: Şəxsin özünə hökm etmək. ki bu ayrı bir şeydir." (Fetava'ş-Şeyh Məhəmməd b. İbrahim 12/191)

Allame əl-Elbani rahimehullah belə demişdir: "Küfrdə baş vermiş olsa dahi, hüccet qoyulmadıqca bir kimsəni təkfir etmərik." (Osman b. Abdisselam Nuh, ət-Tariku Li'l-Cemaa)

Şeyx İbn Useymin rahimehullah belə demişdir: "Beləcə aydın olmuşdur ki; bir söz və ya bir hərəkət küfr və ya fısk ola bilər. Bu vəziyyət, bunu işləyənin kafir və ya fasiq olmasını tələb etməz. Təkfirin və ya tefsikin şərtlərindən birinin olmaması və ya bunu maneə törədən bir manenin olması bu hökmə maneə ola bilər." (Kavaidu'l-Musla, 92)

Şeyhu'l-İslam rahimehullah belə demişdir: "Bu cinsdən kəslər bu zamanda çoxdurlar. Elm və iman dəvətçiləri isə azdır. Risalət izləri bir çox diyarlarda boşalmışdır. Bu kəslərin çoxunda özüylə hidayət tapacaqları risalət izləri və peyğəmbərlik mirası yoxdur. Çoxuna bunlar heç çatmamışdır. Fetret dövrlərində və fetret məkanlarında (elmin çatmasının kəsilməyə uğradığı zaman və məkanlarda) adam az bir imandan ötəri savab qazanar, Allah, özünə hüccet iqamə olan kəslər üçün bağışlamayacağı şeyləri, hüccet iqamə olmamış kimsə üçün bağışlayar. Necə ki hədisdə belə gəlmişdir: "İnsanlar üzərinə bir zaman gələcək, namaz, oruc, həcc, ümrə nədir bilməyəcəklər. Ancaq qoca bir adamla qoca bir qadın belə deyərlər: "Atalarımızın "Lə ilahə illəllah" dediklərinə çatdık." Huzeyfe radıyallahu ənhə: "Lə ilahə illəllah sözü onlara nə fayda verəcək ki?" deyildi. Huzeyfe radıyallahu ənh: "Onları atəşdən qurtaracaq" dedi." (Mecmuu'l-Fetava 35/165) Hədis haqqında İbn Həcər Fethu'l-Bari'de (13/16): "İsnadı güclü" dedi. Baxın.: əl-Elbani, əs-Səhihə (87)

Təkfir Məsələsi Təvfiqi Deyil, Həvfiqidir!

Bu məsələnin naslara söykənən olması lazımdır. Buna görə hüccet iqaməsini əhli olan edər:

Allame Şemsuddin İbni'l-Qayyım rahimehullah belə demişdir: "Kim fətvaya ehil olmadığı halda insanlara fətva versə o günahkardır, üsyan etmişdir. Belə bir kimsənin fətvasını təsdiq edən idarəçilər də eyni şəkildə günahkar olarlar…" Sonra İbnu'l-Cevzi rahimehullahın bu sözünü nəql edər: "İdarəçi, xəstələri müalicə etmək üçün təbibliyi bacara bilməyən kimsəni təyin etsə, o bundan məhrum olunarkən, kitab və sünnəni bilməyən, dində fakih olmayan kimsənin vəziyyəti necə olar?" (İ'lamu'l-Muvakkiin 4/17)

Böyük Bir Mövzuda Dahi Olsa, Deyilən Bir Söz və ya İşlənən Bir Hərəkət Səbəbiylə Tövbə Tələb edilmədən Təkfir Edilməz!

Bu mövzuda Bədir səhabələrindən olan səhabə; Hatıb b. Beltaə radıyallahu ənhin Sahihaynda keçən hekayəsi əsasdır. Bu hekayədə dəlil olan qisim buradır: Bu əməlin zahiri küfrdür. Çünki Müsəlmanların əleyhində müşriklərə dayək olma söz mövzusudur. Ancaq şərh tələb edilincə məqsəd aydın oldu və failin niyyəti ortaya çıxdı. Hatıb radıyallahu ənh İslam dinindən çıxma qəsdiylə deyil, dünyəvi bir məqsədlə bunu etmiş, beləcə əməlinin böyük günahlardan biri olduğu aydın olmuşdur. Allah Təala onu daha əvvəl Bədir döyüşünə qatılmaqla işlədiyi böyük bir yaxşılıq səbəbiylə bağışlamışdır.

Burada zahirində pisliyə dəlalət edən əməllərdən ötəri sahibinin məqsədi bilinmədikcə onun əleyhində hükmedilemeyeceğine dəlil vardır.

Yenə Sahihaynda Asif'in/işcinin hekayəsində buna dəlil vardır. Zeyd b. Xalid əl-Cüheni radıyallahu ənhdən: "Bədəvilərdən bir şəxs Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmə gələrək: "Ya Rəsulullah! Səndən Allah üçün mənim haqqımda ancaq kitabullah ilə hökm verməyini diləyirəm!"  dedi. O biri rəqib -ondan daha anlayışlı olduğu halda-: "Bəli, aramızda Allah'ın kitabı ilə hökm et! Mənə də icazə bu­yur!" dedi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Söylə!" dedi. O şəxs: "Mənim oğulum bu adamda şəqirt idi. Deyərkən arvadı ilə zina etdi. Mən xəbər aldım ki oğuluma recim lazımmış; dərhal onun adına üz qoyunla bir nökər fidyə verdim. Bir də üləmaya soruşdum: Mənə oğuluma ancaq üz dəyənəklə bir il sürgün cəzası lazım gəldiyini; bunun arvadına da recim lazım olduğunu xəbər verdilər" dedi. Bunun üzərinə Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Nəfsim əlində olan Allah'a and içərəm ki, aranızda Al­lah'ın kitabı ilə hökm edəcəyəm!.. Nökər ilə qoyunlar geri veriləcək! Oğ­luna üz dəyənəklə bir il sürgün gərək! Haydı ey Uneys! Bunun arvadına get! Əgər etiraf etsə onu recmed!"  buyurdu. Üneys qadına getdi. günahını etiraf etdi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm də əmr buyurdu və qadın recmedildi" (Buxari (2695) Muslim (1697)

Bu adam bildiyi halda Allah'ın hökmündən başqasıyla hökm etdi və bunu oğuluna şəfqətindən ötəri etdi. Allah'ın dinini inkarı nəzərdə tutmadı. Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm də zinadan ötəri layiq olduğu cəzaya hökm etdi. Bu adama kafirlərə tətbiq olunan hökmü tətbiq etmədi.

Yenə Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmin həvarisi Zubeyr radıyallahu ənh ilə Ənsardan olan rəqibi haqqında İmam Buxarinin rəvayət etdiyi hədisdə Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm Zubeyr radıyallahu ənhə: "Tarlanı suvar ey Zubeyr! Sonra suyu qonşuna göndər" dedi. Ənsarı: "Bibi oğulu olduğu üçünmü ey Allah'ın rəsulu!" dedi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmin yüzünün rəngi dəyişdi və Zubeyrə: "Tarlanı suvar, sonra divarı aşana qədər də suyu həbs et" buyurdu. Bunun üzərinə Nisa surəsi 65. Ayəsi nazil olmuşdur.

İbnu'l-Arabi rahimehullah dedi ki: "Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmi hökmdə ittiham edən hər kəs kafirdir. Lakin ənsarlı şəxs bir zellede tapıldı və Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm ondan üz çevirərək tökezlemesini görməməzlikdən gəldi. Çünki onun yəqininin doğruluğunu bilirdi, onu ağızından qaçırmışdı. Nəbi sallallahu əleyhi və selləmdən kimsə üçün bunu bilmək söz mövzusu deyil." Kurtubi də: "Bu doğrudur" dedi. (Tefsiru'l-Kurtubi, 5/267)

Bunu gücləndirən xüsuslardan biri də Sahihaynda Ənəs radıyallahu ənhin bu rəvayətidir: "Rubeyyinin bacısı Ümm Hərisə bir insanı yaraladı. Nəbi sallallahu əleyhi və selləmin hüzurunda iddiaya çıxdılar. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Qisası (edin!) qisası!" buyurdu.

Ümmürrabi': "Ya Rəsulullah, heç filan qadından qisas alınarmı! Vallah ondan qisas alınmaz!" dedi. Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm: "Subhanallah! Ey Ummerrabi, qisas Allah'ın kitabıdır!" buyurdu. Ümmürrabi': "Xeyr vallah! Ondan əbədi olaraq qisas alına bilməz!" de­di. Bu sözü təkrar edə edə nəhayət diyeti qəbul etdilər. Bunun üze­rine Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Həqiqətən Allah'ın qullarından eləsi var ki, Allah üzərinə and et­se onu andında sadiq çıxarardı" buyurdu. (Buxari (5/224) Muslim (1675)

Bu hədisi oxuduqca uca bir sahabiyenin Nəbi sallallahu əleyhi və selləmin hüzurunda bu xarəkətine heyrətlənərsən! Hətta Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmin öz sözü hüccet olduğu halda, Allah'ın kəlamını da dəlil gətirmişdir. Buna baxmayaraq olan olmuşdur. Hadisə haqqında şərtlər yerinə gəlmiş, manelər ortadan qalxmışdır. Ancaq hevasından danışmayan Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm, onun mürtəd olduğuna hökm etmədiyi kimi, əksinə tərifləmişdir!

Bu hekayə açıqca göstərir ki, şəriət sahibi nə insanların təkfirinə nə də insana bənzəyən yarımadamların tələsikçiliyinə yol vermişdir!

ibn Abbas radıyallahu ənhimədən: "Bir adam Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmə gəldi və: "Allah və sən diləsən" dedi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Məni Allah'a bərabərmi etdin? Tək Allah diləsə deməlisən" buyurdu. (İbn Macə (2117) Buxari Edebu'l-Mufred (783) Əhməd (1/214) əl-Elbani rahimehullah hasen dedi: əs-Səhihə (139)

Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm, təkçə iki kəlimeyi şəhadəti söyləməsiylə kafirin islama girişini qəbul edərdi. Necə ki Əhməd b. Hənbəl, Ənəs radıyallahu ənhdən belə rəvayət etmişdir: "Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm bir adama: "Müsəlman ol" buyurdu. Adam: "Bundan bir məmnunsuzluq eşidirəm" dedi. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Xoşlanmasansa da Müsəlman ol" buyurdu. Baxın.: əl-Elbani, əs-Səhihə (1454)

Hafiz İbn Kəsr rahimehullah dedi ki: "Bu hədislər səhihdir. Lakin Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm onu Müsəlman olmağa məcbur etməmiş, əksinə dəvət etmişdir. Adam nəfsinin bunu qəbul etmək istəmədiyini xəbər vermiş, Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Xoşlanmasansa da Müsəlman ol" buyurmuşdur. Çünki Allah onu niyyət və ixlas ilə ruzilendirəcək." (Təfsiri İbn Kəsr 1/465)

Burada Nəbi sallallahu əleyhi və selləmin insanları İslamdan çıxaracaq dəlillər toplamaya ehtiraslı olmadığına dəlil vardır. Əksinə islama girmələri üçün insanları idarə edir, onlardan islama zidd söz və hərəkətlər ortaya çıxsa da, zahirlerini qəbul edir, sirlərini Allah'a buraxırdı.

                                 Əbu Muaz əl-Çubukabadi