əshab-ı uhdud hekayəsi

Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in sünnə'sində əshab'ı uhdudu'n hekayəsi belə izah edilməkdədir:

İmam Əhməd İbn Hənbəl və İmam Müslim, Süheyb radıyallahu ənhdən belə rəvayət etmişlər: Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurmuşdur:

"Sizdən əvvəl gələn qövmlərdə bir kral vardı və bir də onun cadugəri vardı. Cadugər yaşlaşanda krala dedi ki:

Mən yaşlandım, əcəlim gəldi. Buna görə də mənə bir gənc ver də ona cadu öyrədim. Kral ona bir. cavan verdi və o, cavana cadu öyrədirdi. Cadugər ilə kral arasında bir də rahib vardı. Cavan rahibin yanına gəldi və onun sözlərini dinləyib ona heyran oldu, sözlərinə bağlandı. Cavan cadugərin yanına gəldiyində cadugər onu döydü və; səni tutan nədir? dedi. Ailəsinin yanına gəldiyində onlar da cavanı döyüb; səni tutan nədir? dedilər. Cavan bunu rahibə dərd yanaraq izah etdi. Rahib dedi ki:

Cadugər səni döyəcəyi zaman: Ailəm məni həbs etdi, de. Ailən sənə zərər verəcəyi zaman da: Cadugər məni həbs etdi, de.

Süheyb deyər ki: Onlar bu vəziyyətdə ikən bir heyvanın üzərində böyük bir müsibət gəlib çatdı. və insanları içəri tıxadı onu aşıb çıxa bilmədilər. Cavan dedi ki: Bu gün mən rahibin vəziyyətininmi Allah qatında daha yaxşı olduğunu, yoxsa cadugərin vəziyyətininmi daha yaxşı olduğunu öyrənərəm. Bir daş götürdü və:

"Allah'ım, əgər rahibin vəziyyəti Sənin üçün daha yaxşı və cadugərin vəziyyətindən daha sevimli isə bu heyvanı öldür də insanlar onun narahatlığından xilas olub çölə çıxsınlar, dedi. Daşı atdı və heyvanı öldürdü. İnsanlar beləcə onun təhlükəsindən xilas oldular. Cavan bu vəziyyəti rahibə xəbər verdiqdə, rahib dedi ki:

Bala cən, sən məndən daha üstünsən və sən irəlidə sınanacaqsan. Sınandığın zaman mənim əleyhimdə yol göstərmə. Cavan karları eşitdirir, dilsizləri danışdırır və digər xəstələri yaxşılaşdıraraq onları müalicə edirdi. Kralın məclisində olan yoldaşlarından biri kor olmuşdu, cavanın ününü eşitdi və ona bir çox hədiyyələrlə gəlib;

məni xəstəliyimdən qurtar da burada olanların hamısı sənin olsun, dedi. Cavan;

"mən kimsəni xəstəlikdən qurtara bilməm ancaq Aziz və Celil olan Allah qurtarar, əgər ona iman qətirsən mən sənin üçün Allah'a dua edərəm də səni yaxşılaşdırar, dedi. o da Allah'a iman qətirdi və cavan da onun üçün Allah'a dua etdi, adam yaxşılaşdı. Sonra adam hökmdarın yanına gəldi və hər vaxt oturduğu yerə oturdu. Hökmdar ona:

Ey Filan gözünü sənə kim geri verdi? dedi. Adam; Rəbbim, dedi. Hökmdar; mənmi? dədikdə adam; xeyr mənim və sənin Rəbbin olan Allah, dedi. Hökmdar:

Sənin məndən başqa Rəbbin dəmi var? dedi. Adam; bəli mənim və sənin Rəbbin olan Allah, dedi. Və hökmdar adama işgəncə etməyə başladı. Nəhayət adam cavanı xəbər verdi. Hökmdar ona elçi göndərib çağırtdı və dedi ki: Balam, sən karları eşitdirəcək, dilsizləri danışdıracaq qədər caduda irəlilədin və bu xəstəlikləri yaxşılaşdıracaq qədər inkişaf etdin, dedi. Cavan;

"mən kimsəni yaxşılaşdıra bilməm. Tək və tək Əziz və Celil olan Allah şəfa verər, dedi. Hökmdar: Mənmi? dədikdə, cavan; xeyr, dedi. Hökmdar ona:

Sənin məndən başqa Rəbbinmi var? dedi. Cavan;

mənim də Rəbbim sənin də Rəbbin olan Allah, dedi. Hökmdar onu da götürüb işgəncə etməyə başladı və işgəncəyə davam eddiqdə, cavan rahibi xəbər verdi. Rahib gətirildiqdə ona; dinindən dön, deyildi. Rahib bunu etmədi. Hökmdar mişarı rahibin başının ortasına qoydu və onu ortadan iki parçaya ayırdı. Kor olan adama:

Dinindən dön, dedi. Adam bunu etmədiqdə mişarı başının ortasına qoydu və yerə qədər onu ikiyə parçaladı. Cavana:

Dinindən dön, dedi. O dinindən dönməyincədə bir topluluqla birlikdə onu filan və filan dağa göndərdi və onlara dedi ki: Dağın təpəsinə çatdığınızda əgər dinindən dönsə dönər, yoxsa dağın təpəsindən onu tullayın. Adamlar onu dağın təpəsinə apardılar və dağa çıxardıqda cavan dedi ki:

Allah'ım, onlara qarşı Sən dilədiyin şəkildə məni qoru. Dağ yerindən oynadı və onların hamısı aşağı düşdülər. Cavan araşdıraraq hökmdarın yanına gəldi. Hökmdar ona:

Yoldaşların nə etdilər? dedi. Cavan: Onlara qarşı Allah məni saxladı, dedi. Bunun üzərinə hökmdar bir qrup adamıyla birlikdə onu bir qayığa mindirərək dedi ki:

Dənizin dalğalı yerinə çatdığınızda dinindən dönsə dönər, yoxsa onu dənizə atıb boğun, dedi. Onlar dənizin dalğalı yerinə getdiklərində cavan:

Allah'ım, dilədiyin şəkildə məni onlardan qoru, dedi. Bunun üzərinə hökmdarın adamlarının hamısı dənizdə boğuldular. Cavan dönüb gəldi və hökmdarın yanına girdi. Hökmdar:

Yoldaşların nə etdi? dedi. Cavan onlara qarşı Allah məni saxladı, dedi. Sonra hökmdara dedi ki: Mənim sənə söyləyəcəyəmi etmədikcə məni öldürməyə gücün çatmaz. Əgər mənim sənə bildirdiyimi etsən məni öldürərsən. Hökmdar:

Nəymiş o? dədiqdə, cavan dedi ki:

Sən, insanları yüksəkcə bir yerdə toplayarsan, sonra məni bir xurma kötüyünə asarsan, sadağımdan bir ox götürərsən və cavanın Rəbbi olan Allah adına deyər və atarsan. Əgər belə etsən məni öldürərsən. Hökmdar belə etdi və oxu nəşrin atış yerinə qoydu, sonra; cavanın Rəbbi olan Allah adına, deyib atdı' Ox cavanın gözüylə qulağının ara yerinə isabət etdi və cavan əlini oxun dəydiyi yerə qoyub öldü. Bunun üzərinə xalq; cavanın Rəbbinə inandıq, dedilər. Hökmdara; görürsənmi Allah'a and olsun ki qorxduğun şey başına gəldi. Xalqın hamısı iman etdi, deyildi. Bunun üzərinə hökmdar, dəmirçi başına əmr etdi də hər tərəfdə çuxurlar qazıldı və atəşlər yandırıldı. Hökmdar dedi ki:

Kim dinindən dönsə onu buraxın, dönməyənləri atəş çuxuruna atın. Suheyb deyir ki:

orada bir-birlərinə qarşı müdafiə edir və mübarizə verirdilər. Nəhayət balasını əmizdirən bir qadın gətirildi. Sanki qadın əyilib atəşə düşmək üzrə idi. Uşaq dedi ki:

anacığım səbr et, sən şübhəsiz haqq üzrəsən.

rebi' b. ənəs, bu ayəni izah edərkən belə demişdir: "atəş, çuxurların xaricinə daşaraq kafirləri yandırdı. necə ki ayət'i kərimədə: "onlar üçün can yandırıcı bir əzab vardır." buyurulmuşdur. bu onların, dünyada yandıqlarını bəyan etməkdədir." (taberi 30/135)