ULUHİYET TÖVHİDİ

Bîsmilləhirrəhmanirrəhîym

Tövhidin ikinci qisimi isə Üluhiyyət tövhididir. Üluhiyyət tövhidinin mənası isə : Allahın gerçək ilah olduğuna, ONdan qeyri gerçək ilah olmadığına qəti etiqad etmək və ibadətlərlə Onu birlemektir.
Yəni ; la mə'buda bi haqqın illəllah ….. Allahdan başqa özünə ibadət ediləcək həqiqi ma'bud yoxdur.
Qiymətli qardaşlarım İlah sözü ma'but mənasını verməkdədir. Məbud sözü isə dilimizdə ; özünə boyun əyilən, qulluq olunan varlıq deməkdir.
İbadət sözü isə lüğətdə bağlanmaq, zəlil olmaq və boyun bükmək mənalarını verməkdədir.
Üluhiyyət tövhidi, açıq olsun gizli olsun bütün ibadət növlərini yalnız və yalnız Allaha xas etmək üzrə bina edilmişdir... Bu səbəbdən ibadət adı altında zikr edilən heç bir şey ONdan başqasına edilə bilməz.
Allaha haqqıyla iman edən bir adam yalnız ONA ibadət edər, ONdan başqasına əsla ibadət etməz…. Bəhsini etdiyimiz bu tövhid, əslində digər bütün tövhid növlərini də içərisinə götürər…. Yəni Üluhiyyət tövhidi, rububıyet tövhidini, ad və sifətləri tövhidini də qapsamma götürər.
Bir qulun Rəbbisini rububıyet tövhidində birlemesi, onun Allahı üluhiyyət tövhidində də birlemesi demək değildir...Kişi rububıyet əlaqəli sifətlərini təsdiq etdiyi varlığa ibadət etmir ola bilər.. Ad və sifətlər tövhidi də digər tövhid növlərini şumulünə götürməz… Lakin Allahı üluhiyyət mövzusunda birleyen bir qul, ibadətə yalnız Allahın layiq olduğunu, ONdan başqasının ibadətə layiq olmadığını ; aləmlərin Rəbbinin Allah olduğunu, ONun gözəl adları və uca sifətləri olduğunu təsdiq edər.
İşdə bunun üçündür ki lə İlahə İlləllah bütün tövhid növlərini içərisinə götürməkdədir….
Qiymətli Müsəlmanlar ! Bilindiyi kimi lə İlahə İlləllahın ilk ağla gələn mənası, Allahın rububiyeti və ad və sifətlərindəki tövhidini ehtiva edən üluhiyyət tövhididir…. Bu səbəbdən üluhiyyət tövhidi dinin başı və sonu qəbul edilmiş və məxluqat da bu tövhid üçün yaradılmışdır……. Allahu Təala bu mövzuda belə buyurmaqdadır :
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ
" Mən Cinləri və insanları yalnız və yalnız mənə qulluq etsinlər deyə yaratdım. "(Zəriyet /56)
‘’. وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِكُواْ بِهِ شَيْئاً ‘’
" Allaha ibadət edin və ONA heç bir şeyi ortaq qaçmayın " (Nisə /36)
Şeyhul İslam İbni Teymiyye tövhidin bu qisimi ilə əlaqəli bunları söyləmektedir :
Bu tövhid, muvahhid və müşriği bir-birindən ayıran, dünya və ahırədddə adamı məsud və ya bədbəxt edən tövhiddir. Üluhiyyət tövhidini yerinə yetirməyən muvahhid deyil müşrikdir.
İnsanlığın yaradılış məqsədi, Rəsulların göndəriliş səbəbi, kitabların indiriliş səbəbi bu tövhiddir…. Allahın qullarına göndərdiyi hər Rəsulun dəvəti işdə bu tövhidə olmuşdur… Rəbbimiz bu mövzu da belə buyurar :
وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِي إِلَيْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ
" Səndən əvvəl heç bir Peyğəmbər göndərmədik ki ona " məndən başqa ilah yoxdur ; beləliklə mənə ibadət edin " deyə vəhy etmiş olmayaq. " (Ənbiya /25)
وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولاً أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ وَاجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ ".
" Biz hər ümmətə, tək Allaha ibadət edin, tağutdan da çəkinin deyə bir Peyğəmbər göndərmişik……… " ( Nəhl / 36)
" … Allah Elçisi s.ə.v isə bir hədisi şəriflərində belə buyurmaqdadır : Qiyamətə yaxın qılıncla göndərildim. Ta ki , ortağı olmayan tək Allaha ibadət edilsin. Ruzim, mizrağımın kölgəsində qılındı. Əmrinə qarşı gələnlər üçün isə zillət və alçaq vardır. Hər kim bir qövmə bənzərsə, o onlardandır. ( Əhməd ibn hənbel /2/50/92 )
Allahu Təala bizə Nuh, Hud, Saleh, Şuayb və digər rəsulların - Allahın səlamı üzərlərinə olsun - cəmiyyətlərini bu tövhidə çağırdıqlarını bir çox Ayəsində bildirməkdədir.
" Ad qövmünə qardaşları Hudu göndərdik " (Hud / 50)
" Səmud qövmünə də qardaşları Salehi göndərdik " (Hud / 61)
" Medyene də qardaşları Şuaybı göndərdik " (Hud / 84)
Bunların hamısı da qövmlərinə bunu söylədilər :
" Allaha qulluq edin, sizin üçün ONdan başqa heç bir ilah yoxdur. " (Mu"minun / 23.Əraf /46. Hud /61)
Bu tövhid İslam dininin həqiqətidir…. Yəni " Lə İlahə İlləllah Muhammed"en Rəsulullah " bu dinin əsaslarından ilk əsas olmaqdadır.
" … Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurmuşdur : İslam beş əsas üzrə bina edilmişdir. Allah"tan başqa ilah olmadığına, Muhammed"in Allahın Rəsulu olduğuna şahidlik etmək, Namazı etmək, Zəkatı vermək, Ramazan orucunu tutmaq və Beytullahı həcc-etmektir. " (Buxari /8 .Müslim .45/2 )
Qiymətli qardaşlarım ! Üluhiyyət mövzusunda Allahın birlənməsi demək ; qulun bütün ibadət növ və şəkilləriylə yalnız və yalnız Allaha yönəlməsi, ibadətlərində Allaha qarşı ixlaslı və səmimi olması mənasını verməkdədir…. Daha açıq və dəqiq bir ifadəylə belə sıralaya bilərik :
Birinci olaraq ; Adam Allahı sevərkən ixlaslı və səmimi olacaq … ONA başqalarını əş və ortaq əldə etməyəcək … Allahı sevər kimi bir başqa şeyi sevmeyecek….. Rəbbimiz kərim kitabında belə buyurmaqdadır :
" İnsanlardan bəziləri Allahdan başqa əşler əldə edərlər və AlIahı sevər kimi onları sevərlər...... " (Bəqərə / 165)
Bilindiyi kimi tövbənin xaricində Allahın bağışlamayacağı böyük şirk ; qulun Allahdan başqa əşler əldə edib, onları AIlahı sevər kimi sevməsidir.
İnsanın öz nəfsini, atasını, uşaqlarını və ən yaxınları olan kimsələri sevmə üzrə yaradıldığı göz qarşısında saxlanılsa, bu mənada Allaha ixlasla qulluq, fitrəti dəyişdirib sevgiləri yox etmək deyil, - ki bu fitri xüsusiyyəti əsla dəyişdirə bilməzsiniz - Allah sevgisini onlara seçməyi lazımlı edər….. Və sevgini də davamlı Allaha itaət mənasında dəyərləndeyərmək lazımdır.
Ayə və hədislərdə iman edənlərdən istənən şey ; hər şeyə sevgidən haqqını verəcək amma, Allahın sevgisini qabaqda və hər şeyin üstündə tutacaq.
Hətta lazım olsa hər şeyi Allahın sevgisi üçün fəda edəcək və seçilən Allahın sevgisi olacaq… Allahu Təala ; keçici və sadə dünyəvi dəyərləri özünün və Rəsulunun sevgisindən üstün görüb onları seçən kəsləri təhdid etmiş və kərim kitabında belə buyurmuşdur :
" Də ki : Əgər atalarınız, oğullarınız, qardaşlarınız, hısım və qohumlarınız, qazandığınız mallar, kesada uğramasından qorxduğunuz ticaretiniz, xoşlandığınız məskənlər, sizə Allahdan, Rəsulundan və ONun yolunda cihad etməkdən daha sevimli gəlir isə, o halda Allahın əmri gələnə qədər gözləyin. Allah fasiqlər birliyini doğru yola çatdırmaz. " (Tövbə /24)
İkinci olaraq : Allahu Təalanın duada, təvəkkül mövzusunda, qorxu və ümid etmə də və yalnız Allahın edə biləcəyi başqasının edə bilməyəcəyi xüsuslarda da birlənməsi şərtdir….. Bu barədə Allahu Azze və Celle belə buyurmaqdadır :
" Allahdan başqa sənə nə fayda nə də zərər verə bilməyəcək olan şeylərə yalvarma. Əgər belə etsən o təqdirdə sən şübhəsiz zalımlardan olarsan. " (Yunus /106)
" ..Əgər həqiqətən iman etmiş kəslər sinizsə Allaha güvənin. " (Maidə /23)
" ONA ibadət et və yalnız ONA təvəkkül et ! " (Hud /123)
" Allaha təvəkkül et, Allah sənə vəkil olaraq yetər ! " (Əhzab / 3)
Üçüncü olaraq : Qul yalnız Allahdan qorxaraq, bu mövzudakı ibadətiylə də Allahı birleyecek….
Kim varlıqlardan hər hansı bir şeyin öz diləməsi və gücüylə zərər verəcəyinə inanar və ondan qorxaraq çəkinsə, qorxduğu o varlığı Allaha ortaq qaçmış olar…. Rəbbimiz bu mövzuda da belə buyurar :
" .Yalnız məndən qorxun. " ( Bəqərə / 40)
" Ey iman edənlər ! əgər həqiqətən inanan kəslər sinizsə Allahdan qorxun "(Bəqərə / 278)
" Allah buyurmuşdur ki ; iki ilah əldə etməyin. O yalnız tək bir ilahdır. Beləliklə yalnız məndən qorxun. " (Nəhl /51)
" Əgər Allah sənə bir zərər toxundursa onu yenə ONdan başqa qaldıracaq yoxdur. Və yenə əgər sənin haqqında bir xeyr diləsə, ONun kərəmini geri çevirəcək də yoxdur. Xeyirini qullarından dilədiğine verər. O bağışlayan əsirgəyəndir. " (Yunus / 107)
Dördüncü olaraq : Namaz, zəkat, oruc, təvaf kimi bütün bədəni və maliyyə ibadətlərlə və qula lazımlı olan əhd, istiğfar, dua, təkbir, təsbeh, təhlil kimi kavli ibadətlərlə Allahı birlemek lazımdır…. Rəbbimiz bu mövzuda da belə buyurmaqdadır :
" Də ki : Mənim namazım, qurbanım, həyatım və ölümüm həmişə aləmlərin Rəbbi Allah üçündür. Onun ortağı yoxdur. Mənə belə əmr olundu və mən müsəlmanların ilkiyəm. " (Ənam /162/163)
Xülasə qiymətli qardaşlarım ! bu və bənzəri ibadətlərin hamısı Allaha hastır və ONA edilməsi vacibdir…. Bir kimsə bu ibadətləri və ya onlardan hər hansı bir ibadəti Allahdan başqasına etsə, o ibadətində başqasını Allaha ortaq qaçmış olar….. Rəbbimiz belə buyurar :
" Allah özünə ortaq qaçılmasını əsla bağışlamaz, bundan başqasını dilədiyinə bağışlayar. Allaha ortaq qaçan həqiqətən böyük bir günah işləmişdir. " (Nisa /48)
Qiymətli qardaşlarım ! mövzunun bu hissəsini bitirmədən əvvəl, qorxu xüsusiyyəti ilə əlaqəli əhəmiyyətli bir nöqtəyə işeret etmək istəyərəm ;
O da budur ; İbadət sinifindən sayılan qorxu ilə fitri olan qorxunu bir-birinə katışdırmamak lazımdır.
İbadət sinifindən sayılan qorxu ; yalnız Allahdan olub bir başqa varlıqdan olmamasıdır….. Bunun daha açıq mənası isə : Bir qulun, gücü və iradəsiylə zərər verməyə qədr olan tək varlığın yalnız Allah olduğuna etiqad etməsidir.
Bununla birlikdə ; Allah diləmədiyi müddətcə bir varlığın bir başqa yaratıqə nə fayda nə də zərər verə bilməyəcəyinə inanmasıdır.
Ancaq Allahu Təala məxluqatından birini digərinə bir zərər toxunmada səbəb və vasitə etsə bu müstəsnadır.
Fitri qorxuya gəlincə o da budur ; Vəhşi heyvanın hücumunda və ya öldürücü bir silahın özünə istiqamətləndirildiyində və ya bənzəri bir vəziyyətlə qarşı-qarşıya gəldiyində ürəyində meydana gələn qeyri əxtiyəri narahatlıqıdır….. Bu şəkildəki qorxu, adamın tövhidinə zərər verməz. Çünki bu fitri bir hadisədir, Allah qullarını bu hal üzrə yaratmışdır.
Burada diqqət yetirilməsi lazım olan xüsus budur; Bu qorxu - tədbir görməklə birlikdə - adamın mükəlləfiyyətindən heç bir şeyi tərk etməsini tələb etməz.