Bardaş Quraraq Yemənin Qadağanlığı

                       

                                 

Nəbi sallallahu əleyhi və selləmin Yeməkdə Oturuş Şəkli

Abdullah b. Busr radıyallahu ənhdən:

أَهْدَيْتُ لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَاةً، فَجَثَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى رُكْبَتَيْهِ، يَأْكُلُ، فَقَالَ أَعْرَابِيٌّ: مَا هَذِهِ الْجِلْسَةُ؟ فَقَالَ: «إِنَّ اللَّهَ جَعَلَنِي عَبْدًا كَرِيمًا، وَلَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّارًا عَنِيدًا»

"Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmə qoyun əti hədiyyə etdim. Dizləri üzərinə oturub yedi. Bir bədəvi: "Bu oturuş da nədir?" dedi. Buyurdu ki: "Şübhəsiz Allah məni kərim bir qul etdi. Zorba və inadçı etmədi." İbn Macə (3263) əl-Elbani səhih dedi.

Ubey b. Kab radıyallahu ənhdən:

أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يجثو على رُكْبَتَيْهِ وَكَانَ لَا يتكىء

"Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm iki qici üzərinə oturar, bardaş qurmazdı." İbn Hibban (12/487) Ziyau'l-Makdisi əl-Muxtara (4/40, 43) Ebu'ş-Şeyh, Əxlaqın-Nəbi (588) Mehamili, Emali (454) hasendir.

Əbu Cuhayfe radıyallahu ənhdən "Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu:

لاَ آكُلُ مُتَّكِئًا

"Mən söykənərək/bardaş quraraq yeməm." Buxari (5398)

Abdullah b. Əmr radıyallahu ənhimədən:

مَا رُئِيَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَأْكُلُ مُتَّكِئًا قَطُّ

 "Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmin söykənərək/bardaş quraraq yediyi heç görülməmişdir…" İbn Macə (244) əl-Elbani səhih dedi.

Ənəs radıyallahu ənhdən;

لَمْ يَأْكُلِ النَّبِيُّ - صلى الله عليه وسلم - عَلَى خِوَانٍ حَتَّى مَاتَ وفي روايةٍ: مَا أعلمه أَكَلَ عَلَى سُكْرُجَةٍ قَطُّ، قِيلَ لِقَتَادَةَ: فَعَلامَ كَانُوا يَأْكُلُونَ. قَالَ: عَلَى (الشقر)

"Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm, ölənə qədər hıvan (masa) üzərində yemədi." Digər rəvayətdə: "Sükürrüce (nihale və taxta süfrə) üzərində yediyini heç bilməm". Katadeyə: "Nə üzərində yerlər idi?" deyə soruşulunca: "Dəridən yer süfrəsi üzərində yer idi" dedi." Buxari (5386, 6450)

İbni Abbas radıyallahu ənhimədən;

كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَجْلِسُ عَلَى الْأَرْضِ، وَيَأْكُلُ عَلَى الْأَرْضِ

"Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm, yerə, torpağın üzərinə oturar və yerdə yemək yeyərdi." Begavi Şerhu's-Sunne (1/277) İbn Ebid dunya Təvazö (111) Ebu'ş-Şeyh Əxlaqın-Nəbi (128, 615) Taberani (12/67) Elbani Sahihul-Cami (4915)

Bardaş Quraraq Yeməkdən Qadağan edilməsi

Ebud Dərdə radıyallahu ənhdən: Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm:

لا تأكل متكئا ولا على غربال

"Söykənərək/bardaş quraraq və ələk (süfrə altlığı) üzərində yemək yemə" buyurdu. Hasendir. Taberani Evsat (1/14) İbn Asakir Tarix (45/408) İbni Şahin ən-Nasih vəl-Mensuh (s. 475 nömrə: 634) Taberani Musnedu'ş-Şamiyyin (1/405) Heysemi: "Ravileri etibarlıdır" dedi. Mecmau'z-Zevaid (5/24) Baxın: əl-Elbani əs-Səhihə (3122)

Hədis Şarihleri və Lüğət Alimlərinin Şərhləri

Mustafa əl-Buga Buxari ta"likində bu qeydi düşdü:  "Muttekien: ayaqlar üzərinə oturaraq doğrulmaq və yerləşməkdir. Bir tərəfinə və ayaqlara meyl etməkdir də deyildi."

Məhəmməd Fuad Abdulbaki İbn Macə dəliyində belə dedi:  "Mutteki: bardaş quraraq, yerləşərək oturmaqdır.  Yaxud ayaqlar üzərinə söykənib doğrularaq oturmaqdır. Ya da kürəyini bir şeyə söykəmək və ya əllərindən birini yerə söykəməkdir. Bütün bunlar yemədə tələb edilən ədəbə zidddir. Bəzisi təkəbburlulerin hərəkətidir. Bəzisi çox yeyənlərin hərəkətidir."

Hattabi Mealimu's-Sunen'de (4/242) belə deyir: "Mən söykənərək yeməm" hədisindəki "muttekien:söykənme" sözünü avamın əksəriyyəti, bir tərəfə meyl edib söykənmək zənn edirlər. Halbuki hədisin mənası belə deyil.  Buradakı "mutteki" sözü ancaq altındakı ayaqlarına söykənməkdir. Ayaqlarına söykənərək oturub təsdiqlənə mutteki deyilir… Mənası budur: yemək yediyim zaman çox və müxtəlif yemək istəyənlər kimi ayaqlara və yastığa söykənərək oturmam. Lakin yüngül oturaram və az yeyərəm. Beləcə oturuşum narahat şəkildədir."

Firuzabadi Kamusu'l-Muhit'te (s. 71) belə deyər: "İttika: söykənərək oturmaq. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Mən söykənərək yeməm" buyurmuşdur. Yəni: yerləşmiş halda, bardaş quraraq və bənzərləri kimi çox yeməyə səbəb olan oturuş şəkilləridir. Əksinə bardaş qurmadan və yerləşmədən, narahat oturmaq lazımdır.  Avam və elm tələbələrinin zənn etdikləri kimi söykənmək ilə nəzərdə tutulan; bir tərəfə söykənmək deyil."

Aliyyu'l-Kari, Mirkatu'l-Mefatih'te (2/30) belə deyər: "əl-Ebheri dedi ki: Mutteki; ayaqlar üzərinə söykənib yerləşərək oturandır. Avam mutteki sözünü ancaq bir tərəfinə söykənən şəklində bilər. Şübhə yox ki ittika lüğətdə am və xas olan sözləri əhatə edər. Buna görə əl-Kamus sahibi Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmin: "Mən söykənərək yeməm" hədisini: yerləşərək oturmaq, bardaş qurmaq və bənzərləri kimi çox yeməyə səbəb olan oturuş şəkilləridir deyə açıqlamışdır. Əksinə bardaş qurmadan və yerləşmədən, narahat oturmaq lazımdır.  Avam və elm tələbələrinin zənn etdikləri kimi söykənmək ilə nəzərdə tutulan; bir tərəfə söykənmək deyil. Bilinməkdədir ki, bir tərəfə meyl edərək oturmaq təkəbburden qaynaqlanar və burada adamın özünü tutmağa güc çatdıra bilməyəcəyi çox yeməyə işarə vardır."

Tacu'l-Arus'ta (s. 260) belə deyilir: "ittika: söykənərək oturmaqdır. Ancaq yemək yeyərkən söykənmək haqqında deyilər. Çünki qövm, yeməyə söykənərək otururdu. Ümmət bundan qadağan edilmişdir.  Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm: "Mən qul kimi yiyərəm" buyurmuşdur. Digər hədisdə: "Söykənərək yeməm" buyurdu.  Yəni yerləşmək və bardaş qurmaq kimi çox yeməyə səbəb olan şəkillərdə oturaraq yeməm deməkdir. Ərəbcədə mutteki:  ayaqlarına söykənərək doğrulub oturan hər kəs haqqında istifadə edilər. Hətta hədisin mənası, İbnu'l-Esir'in dediyi kimi: "Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləmin oturuşu qalxmaq üzrəymiş kimi narahat idi. çox yemək istəyənlər kimi bardaş qurmaz və yerləşməzdi.  Hədisdə nəzərdə tutulan, avam və tələbələrin zənn etdikləri kimi,  bir tərəfə söykənərək yemək deyil. İttika sözünü bir tərəfə meyl etmək şəklində açıqlayan kimsə, tibbə görə şərh etməkdədir. Çünki belə oturuş yeməyin asan keçişini mane olar və bəzən əziyyət verər."

Şeyx Abdulmuhsin el-Abbadın Əbu Davud Şərhində Bu Mövzuyla Əlaqədar Fətvaları:

İçərkən Söykənmənin hökmü

Sual: Söykənərək yemə haqqındakı qadağan, içməyi də əhatə edərmi?

Cavab: Görünən o ki, əhatə edər. Adam, yanına söykənərək və ya bardaş quraraq içə bilməz. Çünki ikisinin hökmü birdir. Bardaş quraraq yemək çox yeməyə və içməyə səbəb olar ki, bu böyüklənən təkəbburlulerin oturuşudur.

Söykənərək yeməm hədisinin şərhi

İttika: adamın bir tərəfinə söykənməsidir. Əbu Bəkrə radıyallahu ənhin yalan şahidlik haqqındakı hekayəsində "Söykənirdi, sonra oturdu" şəklində keçər. Yəni oturarkən söykənirdi, halını dəyişdirdi deməkdir. ittika bir şeyə söykənərək olar. Dedilər ki: ittika yalnız yemənin her hansı bir vaqtında bir tərəfə meyl etmək deyildir. Bardaş quraraq oturmaq da belədir. Bu da ittika/söykənmədir. Çünki mədə belə bir vəziyyətdə daha çox yeməyə səbəb olar. Adam ancaq narahat şəkildə və ya sol ayağı üzərinə, sağ ayağını tikərək oturar ki, söykənərək və bardaş quraraq oturmasın. 

Yemə Əsnasında Qadağan edilən Bardaş Qurma Şəkli

Sual: Bardaş qurmada yumşaq döşəyə söykənməsi şərtdirmi? Yer üzünə söykənilərək oturulduğunda bardaş qurma olmazmı?

Cavab: Bardaş qurma, çox yemək istəyənlərin oturuşudur. Yumşaq döşəyə bardaş qurulduğu zaman yerləşmiş olar və hərəkət etməyə ehtiyac qalmaz. Lakin yumşaq döşək üzərinə olmasa dahi bardaş qurmaq yemə həcmini artırar. Bu şəkil, çox yeməyə səbəb olar.




                          Əbu Muaz Seyfullah Erdoğmuş