Sədəqə Hədisinin Müqayisəyə Dəlil Gətirilməsinin Rəddi

İmam İbnu'l-Qayyım rahimehullah'ın İ'lamu'l-Muvakkiin'de müqayisənin hüccet oluşuna gətirilən dəlillərə dair zikr etdiyi hədislərdən biri, Muslim'in rəvayət etdiyi bu hədisdir: "Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in əshabələr'indən bəzi insanlar, Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in: "…yoldaşınızla cima ətmeniz də bir sədəqədir" sözünü eşidincə dedilər ki: "Ey Allahın rəsulu! birimiz şəhvətini aradan qaldırdığında dəmi əcr qazanır?" Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm buyurdu ki: "Nə deyərsiniz, əgər bunu haram yoldan ətsə idi bu günah olmaz idimi? İşdə halal yoldan ətmesi də əcr qazandırar"[1]

İmam İbnu'l-Qayyım rahimehullah deyir ki: "İşdə bu kıyasu'l-aksi'l-celi'dir. Bu xəstəliyin zidd idinin sabit olmasıyla, əslin hökmünün fer'ə tətbiq olunmasının subutudur."

Müqayisəçilərə görə burada əslin hökmü: günah, əslin xəstəliyi: haram əlaqə, fer'in xəstəliyi: halal əlaqədir. Beləcə fer'in hökmü də: əcr olmaqdadır.

Lakin bu səbəblərdən ötəri həqiqətdə bu hədisdə müqayisəçilərin tətbiq etməkdə olduqları bir müqayisə yoxdur:

Birincisi: Müqayisəçilərin müqayisələrində istinbat etdikləri xəstəlik, halal işləmək və ya haram işləmək deyil. Və ya haramı tərk  ya da fərzi yerinə yetirmək də deyil. Müqayisəçilərdən heç biri bunları deməmişdir:

"Mərciməyin çoxluqla satışının haram olmasının xəstəliyi, onun haram bir şəkildə satışıdır. Xəstəlik, arpanı çoxluqla satan kimsədə mövcuddur. Elə isə mərciməyin çoxluqla satışının hökmü də, arpanın çoxluqla satışının hökmüylə eynidir."

Əgər müsəlman, mərciməyin çoxluqla satışının, haram bir satış şəkli olduğunu anlayırsa, bu satışın da haram olduğunda tərəddüd etməz.

Müsəlma'nın, özünə haram olan qadınla əlaqə yaratması, müsəlman'ların üzərində çəkişdikləri bir xəstəlik olmağa uyğun deyil. İki müsəlman, haram olan bir qadınla əlaqədə olmanın günah oluşunda ixtilaf etməz. Bu, müqayisəçilərlə, müqayisəni rədd edənlərin çəkişdikləri xüsus deyil.

Müsəlman'ın, özünə halal olan qadınla əlaqəsi də, müsəlman'ların üzərində çəkişəcəkləri bir xəstəlik olmağa uyğun deyil. İki müsəlman, adamın özünə halal olan yoldaşıyla əlaqəsinin caiz oluşunda ixtilaf etməz. Elə isə Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm, müqayisəçilərin istifadə etdikləri istidlali istifadə etməmişdir. Hamımız bilərik ki, adamın öz yoldaşıyla əlaqəsi caizdir. Allah Azze və Celle diləsə bundan ötəri əcr yazar.

İkincisi: Hədisdə Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm müqayisəçilərin istidlalini istifadə etmiş deyil. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm onlara belə deməmişdir: "Nə deyərsiniz, əgər haram əlaqəyə girsə bu özünə günah olmaz idimi?" Onlar da: "Bəli" dəyincə: "O zaman bunu halal yoldan ətmesinin hökmünü necə anlamazsınız?" Bəli, Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm belə deməmişdir. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm, haram əlaqənin hökmünü, halal əlaqənin hökmünü bilməyə bir səbəb etməmişdir.

Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm bunu nəzərdə tutdu: "Bunu edən günah qazandığı kimi, bunu edən də əcr qazanar."

Elə isə Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in müqayisəçilərin istidlal metodunu istifadə etdiyi iddiası zənndən ibarətdir.

Üçüncüsü: Müqayisəçilərin bu hədisi, müqayisənin hüccet olmasına dəlil gətirmələri, müqayisənin hücciyetini zəiflətməkdədir. Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in əshabələri'ndən olan insanlar, zina edənin günaha girdiyini bilirdilər və halal əlaqədən əcr qazanıldığını öyrənmək üçün müqayisəçilərin metodunu istifadə etmədilər! İşdə bu müqayisəçilərin istidlalini zəiflətməkdədir. Hədisdə bu vəziyyət açıqdır. Bura qətidir ki, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in əshabələri müqayisəçilərin istidlal metodunu istifadə etmirdilər. Bu səbəbdən bu hədisin müqayisənin hüccet oluşuna dəlil gətirilməsi, şəxsən müqayisənin hüccet olduğu fikirini zəiflətməkdədir. Hətta əgər bir kimsə bu hədisi müqayisənin hüccet olmadığına dəlil gətirsə, bu mümkündür.

Çünki müsəlman'ın öz yoldaşıyla əlaqəyə girməsi ya mübah, ya fərz, ya da mustehaptır. Mübah olması halında, bunu işləyən əcr qazanmaz. İbn Həzm'in dediyi kimi, mübah: bir şeyi etməklə tərk etmənin bərabər olması, bundan ötəri savabın da cəzanın da lazım olmamasıdır.

 Bu hədisdə isə əcrin subutu vardır. O zaman bunu işləyən, üsulçuların tərifinə görə mübah işləmiş ola bilməz.

Fərz olması halında; fərz; tərk edənin qınandığı və işləyənin əcr götürdüyü bir hərəkətdir.

Mustehap olması halında isə, işləyənin əcr götürdüyü, tərk edənin nə günah nə də əcr qazandığı hərəkətdir.

İmam Nevevi rahimehullah bu hədisin şərhində belə deyər: "Burada mübahların, niyyətlərə görə taətə çevriləcəyinə dəlil vardır."

İki müsəlman, cimanın hər vaxt fərz olmadığı barəsində ixtilaf etməzlər. Əgər müsəlman'ın öz yoldaşıyla cima etməsinin fərz olmadığı bir anda olsaq, o müsəlman'ın özünə haram olan qadınla əlaqəylə girməyi tərk etməsi əcr qazandırar. Əgər öz yoldaşıyla cimayı tərk etsə günah işləmiş olmaz. Əgər əslin hökmünün zidd idini, fer' üçün subut söz mövzusu olsaydı, burada xəstəliyin ziddi olan: "günah işləmiş" olmanın haqqında danışılan olması lazım idi!

Zina etmədiyi zaman əcr qazandığına görə və adamın öz yoldaşıyla cima etmədiyi zaman günahkar olmadığına görə, əslin hökmünün ziddi harada?

Əgər bir kimsə bu istidlal ilə dəlil gətirmək istəsə belə deməli idi: "Namazı vaxtında etmək failinə əcr qazandırar, bu da özünə halal olmayan qadınla əlaqəyə girən kimsənin zidd ididir. Birincisini etmək fərz, ikincisi isə haramdır." Yenə belə deməli idi: "Namazı vaxtında etməyi tərk edən günah qazanar, bu da özünə halal olmayan qadınla əlaqəni tərk edənin zidd ididir. Birincisini tərk etmək haram, ikincisini tərk etmək fərzdir" Demək ki, bu istidlal uyğun deyil. Müqayisə əhli isə xəstəlik olaraq bu sifəti müqayisələrində zikr etməzlər!

Yenə hədisdən anladıqları bu istidlal ilə dəlil gətirənlərə belə deyilir:

Əbu Davud, Sunənində, Əbu Hureyre radıyallahu ənh'dən rəvayət edir: Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm buyurdu ki: "Sizdən birinin od közü üzərinə oturaraq paltarını yandırması və bunun dərisinə çatması, özü üçün bir qəbir üzərinə oturmasından yaxşıdır. "[2]

Yenə belə rəvayət edir: Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm buyurdu ki: "Qəbirlər üzərinə oturmayın və onlara doğru namaz etməyin"[3]

Qəbir üzərinə oturmaq haramdır və günah qazandırar. Kürsüyə və ya yerə oturmaq isə halaldır və əcr qazandırmaz!

Müqayisəçilərin istidlaline görə kürsüyə oturmasından ötəri əcr ümid edən ola bilərmi?

Əgər Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm müqayisəçilərin hədisdən anladığı mənanı arzu etsəydi, əlbəttə kürsüyə və ya yerə oturmaq failinə əcr qazandırardı! Aləmlərin rəbbinə həmd olsun.

[1] Muslim (1006)

[2] Əbu Davud (3228)

[3] Əbu Davud (3229)

            Əbu Muaz Seyfullah Erdoğmuş