İmam Şafii belə demişdir:
أجمع العلماء على أن من استبانت له سنة النبي صلى الله عليه وسلم لم
يحل له أن يدعها لقول أحد ا
"Nəbi sallallahu əleyhi və selləmin
sünnəsi bir kimsəyə açıqca müəyyən olduqdan sonra, o kimsənin, hər hansı
birinin fikirindən ötəri, o sünnəni tərk etməsinin halal olmadığında alimlər
icma etdilər. "[1]
وإذا ذكر له مذاهب الفقهاء كالشافعي وغيره ، يقول
: أنا محمدي المذهب
İbn Şahinə Şafii və digərləri kimi
fakihlerin məzhəbi zikr edilincə: "Mənim məzhəbim Məhəmmədilikdir"
deyərdi. [2]
Şafii məzhəbinə nisbət edilən alimlərdən
Əbu Bəkr əl-Kaffal, Əbu Əli b. Heyran, Qazı Huseyn və Əbu İshak belə
deyərdilər:
لسنا مقلدين للشافعي
بل وافق رأينا رأيه
"Biz Şafiinin təqlidçiləri deyilik.
Əksinə fikirlərəmiz, onun fikirinə uyğun düşmüşdür. "[3]
Hənəfi məzhəbinə nisbət edilənlərdən
Məhəmməd Abdulazim ər-Rumi əl-Mekki belə demişdir:
إعلم أنه لم يكلف الله تعالى أحدا من عباده بأن يكون حنفيا أو مالكيا
أو شافعيا أو حنبليا بل أوجب عليهم الإيمان بما بعث به محمدا صلى الله عليه وسلم
والعمل بشريعته
"Bil ki, Allah Təala qullarından
heçkimsəni Hənəfi, Maliki, Şafii və ya Hənbəli olmaqla öhdəçilikli tutmamışdır.
Əksinə onlara Məhəmməd sallallahu əleyhi və səlləm ilə göndərdiklərinə iman
etmələrini və şəriətiylə əməl etmələrini vacib etmişdir"[4]
Serahsi, el-Mebsutda, Əbu Hənifənin
şagirdi İmam Məhəmməddən belə dediyini nəql etmişdir:
If
Taqleed was allowed then they are more better for taqleed who were before Abu
Haneefa ra like Hasan Basree and Ibraheem an Nakha'ee
"Əgər təqlid caiz olsaydı, Əbu
Hənifədən əvvəl Hasen əl-Bəsri və İbrahim en-Nehainin təqlid edilməsi daha
uyğun olardı. "[5]
Suyuti belə demişdir:
هل أباح مالك وأبو حنيفة والشافعي رضي الله عنهم قط لأحد تقليدهم
حاشا لله من هذا ، بل والله قد نهوا عن ذلك ، ومنعوا منه ولم يفسحوا لأحد فيه
"Malik, Əbu Hənifə və Şafii
radıyallahu ənhum hər hansı bir kimsənin özlərini təqlid etmələrini mübah
görmüşlərdirmi? Vallah əsla! Əksinə Allaha and olsun, onlar bundan qadağan
etmiş və mane olmuşlar. Heçkimsə üçün buna icazə verməmişlər. "[6]
Zehebi belə demişdir:
ما يتقيد بمذهب واحد إلا من هو قاصر فى التمكن من العلم كأكثر علماء
اهل زماننا أو من هو متعصب
"Müəyyən bir məzhəbə ancaq zamanımızdakı
alimlərin çoxu kimi elmdə qüsurlu olanlar ya da mutəaassıplər bağlanar. "[7]
وكذلك كان في هذا الوقت خلق من أئمة أهل الرأي والفروع وعدد من
أساطين المعتزلة والشيعة وأصحاب الكلام الذين مشوا وراء المعقول وأعرضوا عما عليه السلف من
التمسك بالآثار النبوية وظهر في الفقهاء التقليد وتناقص الاجتهاد فسبحان من له
الخلق والأمر
"Yenə bu zamanda rəy və füru əhli
imamlardan bir çoxları ilə Mutəzilə, Şiə və kəlamçıların məşhurları, ağılın
arxasından gedərək Sələfin üzərində olduqları; nəbəvi əsərlərə sarılma yolundan
üz çevirdiler, fakihlerde təqlid ortaya çıxdı və içtihat kəsildi. Yaratma və
əmr əlində olan Allah nöqsanlardan münəzzəhdir. "[8]
Tahavi ilə Qazı Əbu Ubeyd Hərbiyə
arasında belə bir danışma keçər:
أو كل ما قاله أبو حنيفة أقول فقال ماظنتك إلا مقلد, فقلت له وهل
يقلد إلا عصبى فقال لى او غبى
Tahavi dedi ki: "Əbu Hənifə nə
söylədisə onu mən də söyləsəm nə deyərsən?" Qazı Əbu Ubeyd: "Sənin
ancaq bir təqlidçi olduğunu düşünərəm" dedi. Tahavi: "Ancaq bir
təassubkeş təqlid etməz mi?" dedi. Bunun üzərinə Qazı Əbu Ubeyd:
"Ahmak da təqlid edər" dedi. [9]
Başlıqdakı sualın cavabı: "Məzhəb
təqlid etmək məcburiyyətindəsiniz" deyənlər; "Ahmak ya da mutəassıb
olmaq məcburiyyətindəsiniz" demək istəyirlər. "Məzhəb təqlid etməyən
heç bir alim yoxdur" deyənlər; "Ahmak və ya mutəassıb olmayan heç bir
alim yoxdur" demək istəyirlər. Bundan böyük böhtan olarmı?
[1] (İbn Qayyım,
İ'lamu'l-Muvakki'in 2/361)
[2] Tarixi Bağdad
(11/267)
[3] (Musa əl-Hicavi,
əl-kna (2/262) Əli b. Emrullah əl-Hannai, Tabakatu'l-Hanefiyye (s. 39 haşiyə)
Leknevi, Tabakatu'l-Fukaha s. 7)
[4] (əl-Kavlu's-Sedid s.
2)
[5] (Al Mabsoot sarkhisi
Volume 16 page 28)
[6] (ər-Rəddi Ala Mən
Ahlada İle'l-Ard s. 53)
[7] (Siyeru
A'lami'n-Nubela 14/491)
[8] (Tezkiratu'l-Huffaz
2/150)
[9]
(Lisanu'l-Mizan 1/280)
Əbu
Muaz əl-Çubukabadi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder