Şeytanın İnsanı Sapdırma Mertebeleri‏

Şeytanın İnsanı Sapdırma Mertebeleri‏

İbnu'l-Qəyyim rahimehullah, şeytanın insanı sapdırma mərtəbələrini belə sıraladı:

Birinci Mərtəbə:

Şeytan, küfr, şirk, Allah və Rəsuluna düşmənliklə, adəmoğluna üstünlük təmin etsə, inləməsi yüngülləşər və onunla birlikdə yorulan kəslər də rahatlayar. Bu, quldan istədiyi ilk şeydir. Onu ələ keçirənə qədər, davamlı onunla birlikdə olar. Bunu reallaşdırdığında onu, əsgərlərindən edər və onu axaranlarının başına vəkil olaraq təyin edər. Beləcə o qul da, İblisin dəvətçilərindən və vəkillərindən olar.

İkinci Mərtəbə:

Bu, bid'ətdir. Şeytan bunu, günah işləmək və üsyankarlıqdan daha çox sevər. Çünki onun zərəri, dinin özünədir. Bu, başqalarına keçən zərərdir. Tövbə edilməyən günahdır. Peyğəmbərin dəvətinə müxalifətdir. Onların gətirdiklərinin əksinə dəvətdir. Bu, küfr və şirk qapısıdır. Bid'ət onu ələ keçərdiyi və özlərindən etdiyində, artıq o da onun vəkili və dəvətçilərin biri olaraq qalar. Əgər onu bu dərəcəyə gətirməzsə və pozğunlara düşmən olanlardan etdiyi kəslərdənsə, onu üçüncü mərtəbəyə köçürər.

Üçüncü Mərtəbə:

Bunlar, fərqli növləriylə böyük günahlardır. Şeytan, insana böyük günah etdirməyə çox maraqlıdır. Umumiyətlə o adam arxasından gedilən bir alimsə, insanları ondan nifrət etdirmək üçün bunu çox istər. Sonra onun günahlarını xalq arasında yayar. Onların arasından bunları yayacaq birini tapar. O, ağılıncə, dini bir vəzifə olaraq və Allaha qulluq üçün onun günahlarını yayar. Artıq o, fərqinə varmadan iblisin vəkilidir. "İnananlar arasında çirkin şeylərin yayılmasını arzulayan kəslər üçün dünyada da axirətdə də çətin bir cəza vardır. Allah bilər, siz bilməzsiniz." (24 Nur 19.)

Onları yaymağı arzulaydıqlarında vəziyyət belədirsə, yayma işini üzərinə götürdüklərində vəziyyət necə olar, görəsən? Onlar öyüd verməzlər, amma iblisə itaət edib ona vəkillik edərlər.

Bunların hamısı, insanları alimdən və elmdən faydalanmaqdan iyrəndirmək üçündür. Bunun günahları üfüqə çatsaydı. Allah qatında daha yüngül olardı. Çünki o tövbə etdiyində, Allah onun tövbəsini qəbul edər, işlədiyi pislikləri yaxşılıqlarla dəyişdirər. Bunların günahları isə, möminlərə haqsızlıq etmə, onların namuslarına dil uzatma və ayıblarını ortaya çıxarmadıyar. Allah Təala, qullarını güdməkdədir. Ürəklərdə gizli olanlar ona gizli qalmaz. Şeytan bu mərtəbədən aciz qalsa, onu dördüncü mərtəbəyə köçürər:

Dördüncü Mərtəbə:

Bunlar, bir araya gəlincə, bəlkə sahiblərini həlak edəcək olan kiçik günahlardır.

Deyərəm ki: İmam Əhməd, Sehl b. Sad radıyallahu ənh'dən, Rəsulullah sallallahu əleyhi və sellem'in belə buyurduğunu rəvayət etmişdir: "Kiçik hesab edilən günahlardan çəkinin. Çünki kiçik hesab edilən günahların vəziyyəti, bir vadiyə enib də, birinin odun, digərində də bir odun gətirdiyi birliyin vəziyyətə bənziyər. Beləcə onlar, çörəklərini bişirəcək qədər odun toplar. Nə vaxt kiçik hesab edilən günahlar işlənsə, onlar sahibini həlak edərlər. "[1] Hafiz İbn Həcər; isnadı hasen demişdir.

Darimi və İbn Macə Aişə radıyallahu ənh'ədən, Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in özünə belə buyurduğunu rəvayət etdilər: "Kiçik hesab edilən günahlardan çəkin! Çünki onlar içində Allah tərəfindən bir araşdırıcı (mələk) vardır. "[2]

Esed b. Musa, Zühddə, Əbu Eyyub əl-Ənsarı radıyallahu ənh'in bu sözünü nəql etdi: "Adam, bir yaxşılıq işlər, ona güvənər və kiçik hesab edilənləri unudar. Onlar özünü ətraflı qucaqlamış olaraq, Allah ilə qarşılaşar. Yenə adam bir pisliyi işlər, bundan ötəri qorxar da, əmin bir halda Allah ilə qarşılaşar. "[3]

İbnu'l-Qəyyim sözlərinə belə davam edir: Qul, şeytanı bu mərtəbədən aciz buraxsa, onu, beşinci mərtəbəyə köçürər:

Beşinci Mərtəbə:

Bu dərəcə, savab da cəza da olmayan, ancaq, aqibəti, onlarla məşğul olması səbəbiylə, onda olan savabı qaçırmaq olan mübahlarla məşğul olmaqdır.

Deyərəm ki: Bu mübahlar, çox yatmaq, çox yeyib içmək, lüks geyinmək və faydasız şeylər üzündən yuxusuz qalmaq kimi işlərdir.

Qul, şeytanı bu dərəcədən aciz buraxar, nəfəslərinin miqdarını, onların kəsiləcəyini və onların qarşılığında, axirət səadəti və əzab olduğunu bilərək vaxtı mövzusunda xəsis davranar və vaxtını xərcləməzsə, onu altıncı mərtəbəyə nəql edər:

Altıncı Mərtəbə:

Qulu, fəziləti daha üstün olan şey yerinə, fəziləti aşağı olan əməllə məşğul etməsidir. Ona, fəziləti aşağı olan xeyiri işləməsini əmr edər. Qulu, ona təşviq edər və gözəl göstərər. Bu meydana gəlincə, ondan, daha fəzilətli və daha üstün olanı tərk edər. İnsanlardan buna diqqət yetirən azdır. O, bu mövzuda, güclü bir dəvətçi, itaət və qulluq olduğundan şübhə etmədiyi bir növ itaətə təşviq edən birini gördüyündə, bu dəvətçinin şeytandan olduğunu söyləməyə yanaşmaz. Çünki şeytan xeyiri əmr etməz və bunu bir xeyr olaraq görməz. O belə deyər: "Bu dəvətçi Allah'dandır. O, üzrlüdür. Onun elmi, şeytanın, xeyirin qapılarından yetmiş qapını, ya onlarla bir şər qapısına çatmaq üçün ya da onlarla, yetmiş qapıdan daha böyük və fəzilətli bir xeyiri sovuşdurmaq üçün əmr edəcəyi dərəcəyə çatmamışdır."

Onu tanımaq ancaq, Allahın qulun ürəyinə atdığı, vasitəsi yalnız peyğəmbər sallallahu əleyhi və sellem'e uyğun gəlmək, Allah qatında ən sevimli, onu ən çox məmnun edən, qula ən faydalı, Allah'a, Rəsuluna, kitabına və mömin qullarına -havassına avamına nəsihətdə ən ümumi əməllərin dərəcələrinə həddindən artıq qayğı olan bir nurla mümkündür. Bunu ancaq, peyğəmbər'lərin varis'lərindən ümmət içindəki vəkillərindən və yer üzündəki xəlifələrindən olan kimsə bilər. İnsanların çoxu bundan məhrumdurlar. Bu onların ağıllarına gəlməz. Allah, qullarından dilədiklərinə lütf edər.

Qul şeytanı bu altı mərtəbədən aciz və çarəsiz buraxsa, başını qarışdırmaq, açdığı döyüşlə fikirini məşğul etmək və insanların ondan faydalanmasını maneə törətmək üçün, müxtəlif pisliklər, düşündürmək, çaşdırmaq, ondan çəkindirmək və söndürmək surətiylə insan və cinlərdən olan tərəfdarlarını ona müsəllət edər. Təxribatçı insan və cin şeytanlarını buraxıb usanmadan ona müsəllət etməyə çalışar. "[4]

 

Bu, cəmiyyətimizdə açıqca görülən bir vəziyyətdir. Dininə, peyğəmbərlərinin sünnə'sinə sarılan və onun metoduna izləyən bir qul yoxdur ki, üz çevirmə, tərs davranış, qohum olanın və ola bilməyənin dost və düşmənlərin lağlarıyla qarşılaşmasın. O adamın Allah'dan başqa sığınacaq yeri yoxdur. Bu açıq və gizli olaraq, islama sarılanların halıdır. Bunlar, Nəbi sallallahu əleyhi və selləm'in "Qəriblərə nə xoşbəxt" sözüylə müjdələdiyi qəriblərdir. [5]

[1] Fethu'l-Bari, (11/329)

[2]  Darimi, (2/303), İbn Macə, (2/1417), əl-Elbani, Silsiletu'l-Ehadisi's-Sahiha'da (513) səhih demişdir..

[3]  Fethu'l-Bari (11/330)

[4]  ət-Tefsiru'l-Qəyyim. (614)

[5] Müslim, (2/176, Nevevi).