18 Mart 2015 Çarşamba

Əsr Namazından Sonra İki Rükət Namaz qılmanın Hökmü


Əsr Namazından Sonra İki Rükət Namaz qılmanın Hökmü

Əbu Muaz əl-Çubukabadi


1- Bundan Mütləq Olaraq Qadağan etdiyi Aydın olan Rəvayətlər

Əbu Səid radıyallahu ənh izah edir: "Rasulüllah sallallahu əleyhi və səlləm  buyurdu ki: ‘Səhər namazını etdikdən sonra günəş yüksələnə qədər artıq namaz yoxdur. əsr qıldığdən sonra da günəş batana qədər namaz yoxdur. '"[1]

Ömər radıyallahu ənh'dən:

أن النبي صلى الله عليه وسلم نهى عن الصلاة بعد العصر وبعد الصبح

"Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm əsr'dən sonra və səhərdən sonra (nafilə) namaz qılmağı qadağan etdi. "[2]

Əbu Hureyre radıyallahu ənh'dən:

أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نَهَى عَنِ الصَّلَاةِ بَعْدَ الْعَصْرِ حَتَّى تَغْرُبَ الشَّمْسُ، وَعَنِ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ

"Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm əsr'dən sonra günəş batana qədər və səhərdən sonra günəş doğulana qədər namazı qadağan etdi. "[3]

Sad radıyallahu ənh, İbn Abbas radıyallahu anh'uma [4] , Ənəs b. Malik radıyallahu ənh, İbn Məsud radıyallahu ənh, Semura radıyallahu ənh və Muaz b. Afra radıyallahu ənh'dən də eynisi rəvayət edilmişdir. (Baxın.: Esram, Nasihu'l-Hadis)

2- Buna Mütləq Olaraq İcazə Verdiyi Aydın olan Rəvayətlər

 ‘Aişə radıyallahu ənh'umədən: ‘Nəbi sallallahu əleyhi və selləm əsr namazından sonra iki səcdəni mənim yanımda heç tərk etmədi. '[5]

Əbu Sələmə b. Abdirrahman dedi ki: "Aişə radıyallahu ənh"əyə, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm"in əsr'in fərzindən sonra qıldığı iki rükəti soruşdum. Belə dedi: "Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm bunu əsr'dən əvvəl edərdi. Sonra məşğuliyyəti oldu və ya unutdu. Beləcə fərzindən sonra qılmağa başladı və eləcə qaldı. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm bir namaz qıldığı zaman ona davam edərdi. "[6]

Bu hədis, əsr'dən əvvəlki nafiləni, əsr'in fərzindən sonra qəza etmənin qanuni olduğunu göstərməkdədir. Bu qəza, əsr'dən sonra namaz qılmağı qadağan edən hədisi təsis etmişdir. [7]

3- Buna Şərtli Olaraq İcazə Verilməsi Haqqındakı Orta Yol:

Əli radıyallahu ənh'dən: Nəbi sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu:

لَا تُصَلُّوا بَعْدَ الْعَصْرِ إِلَّا أَنْ تُصَلُّوا وَالشَّمْسُ مُرْتَفِعَةٌ

"Əsr namazından sonra namaz qılmayın. Ancaq günəş yüksəkdə ikən qılmaqınız bundan xaricdir. "[8]  əl-Elbani, Şuayb əl-Arnaut və əl-A'zami da bu hədisin səhih olduğunu ifadə etmişlər.

İbn Ömər radıyallahu ənh'imədən: Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu:

إِذَا طَلَعَ حَاجِبُ الشَّمْسِ فَأَخِّرُوا الصَّلَاةَ حَتَّى تُشْرِقَ، وَإِذَا غَابَ حَاجِبُ الشَّمْسِ فَأَخِّرُوا الصَّلَاةَ حَتَّى تَغْرُبَ

"Günəşin qaşı doğulduğu zaman işrak vaxtına (bir mizraq boyu yüksələnə) qədər namazı təxirə salın. Günəşin qaşı itdiyi zaman yaxşıca batana qədər namazı təxirə salın. "[9]


Aişə radıyallahu ənh'ədən:

: أَوْهَمَ عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، إِنَّمَا نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَا تَتَحَرَّوْا بِصَلَاتِكُمْ طُلُوعَ الشَّمْسِ وَلَا غُرُوبَهَا؛ فَإِنَّهَا تَطْلُعُ بَيْنَ قَرْنَيْ شَيْطَانٍ»

"Ömər radıyallahu ənh yanılmışdır. Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm ancaq: "namazınız üçün günəşin doğuşunu və batışını gözləməyin. Çünki günəş şeytanın iki buynuzu arasında doğular" buyuraraq qadağan etmişdir. "[10]

Ömər Radıyallahu ənh'in əsr'dən Sonra Nafilə qılmağdən Qadağan etmə Səbəbi:

Zeyd b. Xalid əl-Cuheni radıyallahu ənh'dən: "Ömər radıyallahu ənh əsr'in fərzindən sonra Zeyd b. Xalid radıyallahu ənh'in iki rükət qıldığını gördü və namazda ikən onu dəyənəklə döydü. Namazı bitirincə Zeyd radıyallahu ənh dedi ki: "Ey möminlərin əmri! Bunu Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in qıldığını gördükdən sonra vallah buraxmam!" Bunun üzərinə Ömər radıyallahu ənh yanına oturub (könülünü götürərək) belə dedi: "Ey Zeyd! İnsanların bunu ədəd  edib də gecəyə qədər namaz qılmalarından qorxmasaydım, sənə vurmazdım. "[11]

Abdullah b. Rebahdan, o da səhabədən bir adamdan: "Peyğəmbər sallallahu əleyhi və səlləm əsr'i qıldırdı. Bir adam da qalxıb namaz qılmağa başladı. Deyərkən Ömər radıyallahu ənh onu gördü və belə dedi: "Otur! Kitab əhli namazlara ara vermədikləri üçün həlak olmuşdur." Bunun üzərinə Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm belə buyurdu: "Hattabın oğulu yaxşı etdi! "[12]

Nəticə:

Bu məsələdə gələn rəvayətlərdən aydın olan budur: əsr namazından sonra nafilə qılmağdan qadağan edən rəvayətlər bir xəstəliyə mebnidir. Bu xəstəlik; əsr namazından sonra günəşin saralmasıyla başlayan kerahat vaxtıdır. Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in əsr namazının fərzindən sonra iki rükət namaz qıldığı sabit olmuşdur. Bu rəvayət, günəşin saralmasından əvvəl etmiş olmasına hamledilir. Necə ki Əli radıyallahu ənh'in rəvayətində xəstəlik açıqca ifadə edilmişdir. İbn Huzeymenin səhih isnad ilə rəvayət lafızlarından birində: "Ancaq günəş yüksəkdə və ağ ikən qılmağınız xaric" şəklindədir. [13]

Bu məsələdə İbn Abbas radıyallahu ənh'imə, Ümm Sələmənin rəvayətinə və Ömər radıyallahu ənh'in qadağan edən rəvayətinə söykənərək əsr'dən sonra nafilə namazın mütləq qadağan olduğu fikirini müdafiə edərkən, İbnu'z-Zubeyr radıyallahu ənh'imə də Aişə radıyallahu ənh'ənin rəvayətinə söykənərək günəş batarkən namaz qılmağa davam etmişdir.

Abdullah b. Həris radıyallahu ənh belə demişdir:

دَخَلْتُ مَعَ ابْنِ عَبَّاسٍ عَلَى مُعَاوِيَةَ , فَأَجْلَسَ ابْنَ عَبَّاسٍ مَعَهُ , ثُمَّ قَالَ: يَا ابْنَ عَبَّاسٍ، أَرَأَيْتَ رَكْعَتَيْنِ يُصَلِّيهِمَا النَّاسُ بَعْدَ الْعَصْرِ، أَتَرَى رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ صَلاهُمَا؟ قَالَ: ذَلِكَ مَا يُفْتِي النَّاسَ ابْنُ الزُّبَيْرِ , فَقَالَ: مَا لَكَ يَا ابْنَ الزُّبَيْرِ تُفْتِي النَّاسَ بِرَكْعَتَيْنِ بَعْدَ الْعَصْرِ؟ قَالَ: إِنَّ عَائِشَةَ , قَالَتْ: «إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ صَلاهُمَا»

"İbn Abbas ilə birgə Müaviyənin yanına girdik. İbn Abbas radıyallahu ənh'imə onunla birlikdə oturdu. Sonra Müaviyə dedi ki: "Ey İbn Abbas! İnsanların əsr'dən sonra iki rükət qılmalarınə nə deyərsən? Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm bu iki rükəti qılır idimi?" İbn Abbas radıyallahu ənh'imə dedi ki: "İbnu'z-Zubeyr insanlara belə fətva verir." Müaviyə dedi ki: "Sənə nə olur da insanlara əsr'dən sonra iki rükət qılmalarina fətva verirsən ey İbne'z-Zubeyr?" İbnu'z-Zubeyr radıyallahu ənh'imə: "Aişə radıyallahu ənh'ə dedi ki: Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm bu iki rükət namazı qılırdı. "[14]

Ancaq Əli radıyallahu ənh, Aişə radıyallahu ənh'ə və İbn Ömər radıyallahu ənh'imə rəvayəti ilə Ömər b. əl-Hattab radıyallahu ənh'in qadağan etmə səbəbi ortaya çıxdığına görə hər iki səhabə də özlərinə çatmayan dəlil səbəbiylə səhv etmişlər. Umm Sələmə radıyallahu ənh'əyə bu məsələni soruşduqları zaman, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'i bu namazı qılarkən bir dəfə gördüyünü söyləmiş, bunun səbəbinin də günorta namazının sünnə'sindən bir qövmün məşğul etməsindən ötəri Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in bunu qəza etdiyinə şərh etmişdir. Aişə radıyallahu ənh'ədə eyni şeyi ifadə etmiş və: "Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm bir əməl etdiyində ona davam edərdi" deyərək, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in əsr'dən sonra iki rükət qılmağa davam etdiyini ifadə etmişdir. Görən, görməyənə, isbat edən, nəfyedənə qarşı hüccettir.

Geriyə tək bir qorxu qalmaqdadır; o da kerahat vaxtında namaz qılınmasıdır. Günəş batışa keçdiyində nafilə namaz qadağandır. Bu mövzudakı qadağan açıqdır. Lakin Əli radıyallahu ənh'in rəvayətindən də aydın olduğu kimi; günəş yüksəkdə və ağ ikən nafilə namaz qılmaqda qorxu yoxdur.

İbn Abbas radıyallahu ənh'imə və onun fikirində olanlar; bu namazı mütləq olaraq qadağan etməklə isabət etməmişlər.

İbnu'z-Zubeyr radıyallahu ənh'imə və onun fikirində olanlar; əsr'dən sonra iki rükətə mütləq olaraq sənəd verməklə isabət etməmişlər.

Bu namazın Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə xas olduğunu, kavli hədisin hərəkəti hədisin qabağına keçərilməsinin lazım olduğunu söyləyən yaxud birinin məhfuz, digərinin şaz olduğunu söyləyən muteahhirin də xəta ətmişdir. Çünki birincisi; bunun Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'ə xas olduğu şəklində bir anlayışın dəlili yoxdur və səhabə də bunu belə anlamamış, bu hərəkət ilə insanlara fətva vermişlər. İkincisi; bu görüş (kavli hədisi fiili hədisin qabağına keçirmə və ya şaz ilə məhfuz ayrımı) bir-birinə zidd görünən rəvayətlərdə seçimə getməkdir. Seçim isə nasların bir qisimini götürüb, bir qisimini funksiyasız buraxmaq olduğundan ən son müraciət ediləcək üsuldur. Cem (rəvayətlərini aralarını düzəltmə) imkanı olduğu müddətcə seçimə getmək qanuni deyildir.

Bu məsələdə raşid xəlifə Ömər b. əl-Hattab radıyallahu ənh nassa isabət etmiş görünməkdədir. Necə ki o, Zeyd b. Xalid radıyallahu ənhi əsr'dən sonra namaz qılarkən görüncə qadağan etmişdir. Çünki Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in bu mövzuda qadağanını eşitmişdir. Hətta Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm həyatda ikən də bundan qadağan etmiştir, Rəsulullah sallallahu əleyhi və səlləm onu isabət etməklə tərifləmişdir. Zeyd radıyallahu ənh isə bu namazı Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'dən gördüyünü söyləyincə Ömər radıyallahu ənh qarşı çıxış səbəbini söyləmiş, bunun insanların gecəyə qədər namaz qılmalarına qapı açmasından narahatlıq etdiyini ifadə etmişdir. Necə ki Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in qadağanı da; günəş yüksəkdə və ağ ikən namaz qılma halını istisna etməkdədir.

Ömər radıyallahu ənh'in bu sözü ayrıca; "nafilə namazlar mütləqdir, buna məhdudlaşdırma qoyula bilməz" iddiasıyla təravih namazını iyirmi və ya daha çox rükət qılmağa, quşluq namazını səkkiz rükətdən çox qılmağa vs. nafilələrdə sabit olmayan artırmalara getməyə icazə verənlərə bir rəddiyədir.
Xəbərdarlıq: Buradakı səhv ifadəsi bizə nisbətlədir. Yoxsa o iki səhabədən hər biri, özlərinə çatan bir dəlilə görə əməl etdiklərindən Allah qatında səhv etdiklərindən bəhs edə bilmərik. Lakin bu dəlillərin çatmasından sonra kim İbn Abbas radıyallahu ənh'iməni və ya İbnu'z-Zubeyr radıyallahu ənh'iməni təqlid etsə, Rəsulullah sallallahu əleyhi və selləm'in açıq sözünə qarşı, bu səhabələrin sözünü önə götürdüyü üçün onun açıq bir səhv etdiyini, sünnəyə müxalif çıxdığını söyləyərik.

Allah ən yaxşı biləndir.



[1]  Səhih. Buxari, (586); Muslim, (827) Nesai, (1/277-278).
[2]  Səhih. Əbu Ovanə (1/316) Əbu Davud (1276) Tirmizi (183)
[3] Səhih. Muslim (825)
[4]  Səhih. Nəsəi (569)
[5] Səhih. Buxari (591).
[6] Səhih. Muslim (538) Nəsəi (578)
[7]  Baxın.: İbnu'l-Cevzi, Ahbaru Ehli'r-Rusuh (s. 55-57)
[8] Səhih. İbn Huzeyme (1285) Əbu Davud (1274) İbn Hibban (4/414) Ziyau'l-Makdisi (2/382) Əhməd (1/129, 130, 141) Nəsəi (573) Tayalisi (110) Əbu Yala (1/329)
[9] Səhih. Nəsəi (571)
[10]  Səhih. Nəsəi (570)
[11]  Hasen. Əhməd (4/115) Abdurrazzak (2/431) Taberani (5/228) Temim et-Darı radıyallahu ənhdən şahidi: Əhməd (4/101) Taberani (2/59) Taberani Evsat (8/296) baxın.: əl-Elbani əs-Səhihə (3488)
[12]  Səhih. Əhməd (5/368) Əbu Davud (1007) Əbu Yala (13/107) əs-Səhihə (2549)
[13]  Səhih. İbn Huzeyme (1284)

[14] Hasen. Əbu Bəkr ən-Nəsibi, Fevaid (11) Bənzərini Nəsəi (582) səhih isnadla, daha qısa olaraq rəvayət etmişdir.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder